آن چه ملل‌متحد را از نظر سیاسی بدین درجه بی‌اعتبار کرده تنها شرایط ایجادش نیست که تقریباً از همان روز نخست با جنگ سرد و تقسیم جهان به دو اردوی متخاصم و یک به اصطلاح جهان سوم ـ که نه تعریف مشخصی داشت و نه سیاست مشخصی ـ همزمان گردید. کار در شرایط جنگ سرد از همان آغاز، مصالحه تا حد فراموش کردن اصول و جانبداری از طرف قوی‌تر را وارد رویه‌های ملل‌متحد کرد.

‌هنگامی که به بخش بزرگ‌تر سخنان و نوشته‌های ایرانیان خارج می‌نگریم به شگفتی می‌افتیم؛ از اینکه هیچ کس خطا نرفته است. در هیچ گذشته‌ای عیبی نبوده است. اما چنانکه می‌بینیم همه زیان دیده‌اند، اگر همه، چنانکه می‌گویند و می‌نویسند، برحق بوده‌اند پس چرا ما در اینجائیم؟

‌

محیط فرهنگی ایران، تقریبا به طور کامل در سلطة چپ بود ـ از ۱۳۲۰ تا همین اواخر. آیندگان کوشش کرده بود دست کم یک سرمشق فکری غیرچپ ارائه بدهد. چپ احساس خطر می‌کرد که این موقعیت انحصاریش از بین خواهد رفت. بنابراین، به صورت از پیش تصمیم گرفته، با این روش آیندگان درافتاد.

‌

‌این ادراک ابتدائی از ازدواج که هر کودکی به شرط داشتن توانائی جسمانی می‌تواند مسئولیت‌های زندگی مشترک را بپذیرد ناشی از شرایط جامعه‌ی عقب‌افتاده‌ای بود با اکثریت قریب به اتفاق بیسوادان که در آن جنبه‌های پیچیده‌ی روابط اجتماعی اصلاً شناخته نبود و رشد و بلوغ را در تظاهرات جسمی آن تشخیص می‌دادند و انتظارات مردم از یکدیگر به حداقل بود و نبودن ارتباطات کسی را در معرض هیچ تغییر قابل ملاحظه قرار نمی‌داد.

‌

‌

جنگ در خاورمیانه نزدیک‌تر از آن شده است که بود. از هر دو سو با شتاب تمام فاصله میان حالت نه صلح نه جنگ را با جنگ تمام عیار می‌پیمایند.

‌

‌کار اصلی حزب تجهیز نیروهای یک جامعه بخاطر رسیدن به هدف‌هائی است که برای آن جامعه اهمیت دارد. در جامعه‌ای مانند ایران، شرکت عملی در مبارزه برای توسعه را باید هم به عنوان یک هدف و هم به عنوان عالی‌ترین تاکتیک مبارزه حزبی به منظور متشکل کردن گروه‌های بزرگ مردم تلقی کرد.

‌

‌لیبی با کمتر از دو میلیون جمعیت، آن هم بیشتر از عشایر بدوی، بدون هیچ سنت و سابقه‌ای که به کار اداره‌ی یک جامعه نوین بیاید، با درآمد افسانه‌ای نفت که ناگهان برآن نازل گردید و هیچ حکومتی در لیبی نمی‌توانست در طول تنها چند سال از عهده‌ی جذب و کنترل آن برآید، کشوری نیست که با تغییر رژیم تغییرات انقلابی در آن بتوان داد.

‌

‌ایران راه انتخاب را بر خود نبسته است. مصالح ملی راهنمائی برای سیاست خارجی آنست. رابطه با هر کشوری به سود ایران باشد، بدون توجه به آن چه دیگران ممکن است احساس کنند، برقرار خواهد شد و تا حدی که به این مصالح خدمت کند پیش خواهد رفت. ایران به همگان فهمانده است که بر راه خود می‌رود و هیچ کس نباید توقع بیهوده از آن داشته باشد.

‌

‌

رومانی در سیاست مستقل ملی خود از شبیه‌ترین کشورها به ایران است. در اروپای شرقی تقریباً همان نقش را برعهده گرفته است که ایران در آسیای غربی.

‌

‌تجاوزاتی که برخی دولت‌های اسلامی به یکدیگر مرتکب می‌شوند، وحدت اسلامی را به افسانه‌ای بدل کرده است. طرح‌های تجاوزطلبانه‌ای که در خلیج‌فارس از جانب کشورهای معین سال‌هاست دنبال می‌شود؛ مبارزه بدخواهانه و کودکانه برای تغییر نام‌های جغرافیائی؛ آزار اتباع ایران در برخی سرزمین‌های عربی؛ همه نمونه‌هائی از رفتار با یک کشور اسلامی از جانب پاره‌ای کشورهای اسلامی دیگر است، آن هم کشوری که همواره از حقوق مسلمانان در هر جا دفاع کرده است.

‌

‌تاریخ عراق را با خون نوشته‌اند. خشونتی که هر صفحه آن را پر کرده کم مانند است. از این جهت عراق بیش از آنکه متعلق به قرن بیستم باشد از آن دوره‌های توحش و جاهلیت است. مردم عراق در حاشیه نیمه دوم قرن بیستم می‌زیند اما سیاست‌هایشان مستقیماً به قرون وسطی و پیش از آن برمی‌گردد.

‌

‌به حزب می‌توان به عنوان یک ماشین قدرت نگریست، یا در عین حال یک مکتب سیاسی. می‌توان حزب را صرفاً وسیله‌ای برای رسیدن به مقامات دانست و آن را از حد سیاست‌های روزانه بالا نبرد، یا علاوه بر این به حزب نقشی مهمتر در ساختن یک هیئت سیاسی داد و آن را آموزشگاهی برای توده‌های مردم گردانید.

‌

‌در ایرانِ نو دین و تحولات اجتماعی همیشه سیر هماهنگی نداشته‌اند. به علت‌های پیچیده تاریخی و اجتماعی، دین در برابر هیئت سیاسی از یک سو و موج بالاگیرنده نوسازی جامعه از سوی دیگر همواره مناسب‌ترین عکس‌العمل‌ها را ابراز نداشته است. دین در مسیر خاص خود بوده است و دیگر شئون زندگی جامعه در مجاری خاص خود جریان یافته‌اند. از زمان آشنائی ایرانیان با غرب این پدیده “دو فرهنگ” هر روز نمایان‌تر شده است.

‌

‌

کشوری که نقشه آن از “وایت هال” لندن بیرون آمد به سبب طبیعت خود تخم نفاق و چند دستگی را از یک سو و ستم و تبعیض و خشونت را از سوی دیگر در خاک آن کشور کاشت.‌

‌

‌

ایتالیا جامعه‌ای بیمار و از جهات اجتماعی و سیاسی متوقف است. بحران حکومتی آن به حدود بحران رژیم رسیده است. در افق ماه‌های آینده از ثبات و اصلاح اثری نیست. آنچه هست شورش است یا کودتا. حتی فاشیست‌ها به جائی رسیده‌اند که به کمک ارتشی‌ها امیدهائی در دل می‌پرورند.

‌

‌

نخستین رئیس جمهور آمریکائی در سرزمین کمونیست‌ها موفقیت بزرگی به دست آورد. سفر نیکسون به رومانی و استقبال بی‌سابقه از او، هر دو بیش از نتایج عملی مستقیم جنبه سمبولیک داشت. ولی سمبول‌هائی بسیار مهم.

‌

در روابط پیچیده‌ای که آمریکا با شوروی دارد بازی کردن ورق چین بیش از آن مؤثر خواهد بود که هر رئیس‌جمهور آمریکا بتواند از آن چشم بپوشد.