کشوری که نقشه آن از “وایت هال” لندن بیرون آمد به سبب طبیعت خود تخم نفاق و چند دستگی را از یک سو و ستم و تبعیض و خشونت را از سوی دیگر در خاک آن کشور کاشت.
اداره بین المللی اماکن مقدس عراق
آیندگان ۲۱ مرداد ۱۳۴۸
داریوش همایون
وخامت روابط حکومت عراق و جامعه روحانیون شیعی در آن کشور به بیرون از مرزهای عراق رسیده است. انعکاس نامطلوب سختگیری‌ها و بی‌حرمتی‌هائی که به پیشوایان شیعیان در عراق می‌شود در خود عراق موجب یک بحران جدی سیاسی ـ اجتماعی شده، در ایران احساسات عموم مردم را جریحه‌دار کرده و در پاکستان موجی از اعتراص برانگیخته که نقطه اوج آن خودسوزی یک جوان پاکستانی بوده است. تاکتیک‌های خشونت‌آمیز مقامات عراقی در اماکن مقدس شیعیان و بی‌اعتنائی مطلق آنان به ارزش‌های بشری و مذهبی وضعی پیش آورده که طبعاً مایه نگرانی چند ده میلیون شیعی در داخل و خارج عراق می‌شود.
عراق را انگلیس‌ها پس از پایان جنگ جهانی اول از بعضی ایالات امپراتوری عثمانی بر سرهم کردند و جمعی از کارگزاران سرسپرده خود را برآن گماشتند و به سبب اطمینانی که به دوام سلطه خود داشتند دست آنان را بر اماکن مقدس شیعیان در مناطق نفتی گشودند. کشوری که نقشه آن از “وایت هال” لندن بیرون آمد به سبب طبیعت خود تخم نفاق و چند دستگی را از یک سو و ستم و تبعیض و خشونت را از سوی دیگر در خاک آن کشور کاشت.
حکومت عراق اگر به طور طبیعی تشکیل می‌شد ناگزیر به حفظ منافع گروه‌های نژادی و مذهبی بود که عراق را تشکیل داده بودند. در چنان صورتی آن حکومت به اقلیت‌ها سهم منصفانه‌تری از درآمدهای نفتی می‌داد و به شیعیان که دست‌کم نیمی از جمعیت را تشکیل می‌دهند سهم شایسته‌شان را از قدرت سیاسی می‌بخشید و در پاسداری اماکن مقدس شیعی به نمایندگی از طرف همه شیعیان جهان می‌کوشید. اما چون در ایجاد حکومت عراق استعمارگران سهم اصلی را داشتند و دست‌نشاندگان نیز سوابق طولانی در خدمت به اربابان خارجی ـ از عثمانی و انگلیسی ـ داشتند و با سنت حکومت ستمگر و بی‌اعتنا به منافع اکثریت پرورده شده بودند، بنای کار در عراق بر خونریزی و ظلم و فشار گذاشته شد و رژیم عراق در ۱۹۳۶ در این صفات مشترک بوده‌اند.
آنچه در داخل عراق می‌گذرد با آن که مایه تأسف بین‌المللی است امری است که به خود عراقی‌ها مربوط می‌شود. اما عراق بیش از مسئولیت امور داخلی خود را دارد. مسئولیت حفظ حرمت اماکن مقدس شیعیان جهان که بیشترشان در بیرون عراق و در ایران و پاکستان و افغانستان‌اند و همچنین تضمین آزادی زیارت این اماکن بر عهده‌ی حکومتی است که به هر صورت زمام امور این تمامیت جغرافیائی را در کف دارد.
برای شیعیان مایه تأسف است که به خاطر زیارت اعتاب مقدس خود ناگزیر از ورود و اقامت در سرزمینی باشند که هیچ کس در آن بر جان و مال و شرف خود ایمنی ندارد. اما به هر حال این آرزوی میلیون‌ها مردم است که به زیارت مقابر شهیدان بزرگ خود بروند، و حق آنهاست که آزادانه و بدون مزاحمت و تجاوز به تکالیف دینی خود عمل کنند. حق حاکمیت عراق در جای خود محفوظ است، تا هنگامی که مردم عراق ترتیب تازه و منطقی‌تری برای زندگی سیاسی خود نداده‌اند، ولی این حق حاکمیت بهیچ‌وجه نمی‌تواند مانع آزادی انجام تکالیف مذهبی مردم شود.
روش حکومت عراق اکنون جائی برای این آزادی نمی‌گذارد. زائران به بدترین نحو مورد تعرض قرار می‌گیرند. کسانی که سال‌ها و گاه پشت در پشت مجاور قبور پیشوایان و مقدسان خود بوده‌اند نخست غارت و سپس اخراج می‌شوند. در چند ماه گذشته بیش از ۱۴ هزار ایرانی را از عراق بیرون انداخته‌اند و نسبت به آنها رفتار وحشیانه روا داشته‌اند. در هیچ مورد از جبران خسارت این عده اثری نبوده است و در صدها مورد کمترین اصول بشری رعایت نشده است.
اکنون لبه تیز حمله متوجه جامعه روحانی شیعه و رهبری آن شده است. آزار و توهین و تبلیغات ناروا بعضی از روحانیان عالی مقام را ناگزیر به حبس و تبعید اختیاری کرده است، به نحوی که در به روی خود بسته‌اند یا از خلق کناره گرفته‌اند. مشاهد مقدس عرصه تاخت و تاز گزمه‌ها و سربازان شده است. هر روز یورش تازه‌ای است و محاصره تازه‌ای. با آن که عراق بسیاری چیزهای خود را مرهون همین جامعه روحانی و همین مشاهد مقدس است، حرمت آنها هر روز بیشتر پایمال می‌شود.
حکومت عراق هر روز فریاد برمی‌دارد که اورشلیم شرقی (بیت‌المقدس) را باید از دست اسرائیل بیرون آورد تا مسلمانان آزادانه به زیارت مکان‌های مقدس خود بروند. اگر این استدلال درست باشد در مورد اماکن مقدس شیعه در عراق نیز صدق می کند. کربلا و نجف و کاظمین و سامره به حکومت عراق تعلق ندارد که هر که را بخواهد به آنها راه دهد و هر که را نخواهد بیرون کند. این اماکن باید در دسترس همه شیعیان جهان باشند. اگر حکومت عراق قادر نیست آزادی شیعیان را تأمین کند، برای اداره‌ی بین‌المللی اماکن مقدس و تضمین آزادی و امنیت زائران باید تدبیری اندیشید. خاصه که دولت یهودی در اورشلیم بر زائران مسیحی و مسلمان چندان سخت نکرفته است که دولت “مسلمان” عراق بر زائران شیعی در اماکن مقدس شیعیان.
