ایران راه انتخاب را بر خود نبسته است. مصالح ملی راهنمائی برای سیاست خارجی آنست. رابطه با هر کشوری به سود ایران باشد، بدون توجه به آن چه دیگران ممکن است احساس کنند، برقرار خواهد شد و تا حدی که به این مصالح خدمت کند پیش خواهد رفت. ایران به همگان فهمانده است که بر راه خود می‌رود و هیچ کس نباید توقع بیهوده از آن داشته باشد.
سیاست انعطافپذیر
آیندگان ۱۲ شهریور ۱۳۴۸
داریوش همایون
شاهنشاه آریامهر در مصاحبه خود با روزنامه “داون” پاکستان از سیاست انعطافپذیر ایران و پاکستان یاد کردند و اظهار داشتند که باید روابط نزدیک‌تر میان همکاری عمران منطقه (ترکیه، ایران، پاکستان) و جامعه‌ی اروپائی از یک طرف و بلوک تجارتی اروپای شرقی (کومکون) از طرف دیگر برقرار شود.
این سیاست انعطافپذیر ایران در قراردادهای بازرگانی روزافزون آن با کشورهای اروپای شرقی یا در طرح‌های بزرگ صنعتی که با همکاری شوروی و چکسلواکی و رومانی در دست اجراست و در شناسائی لزوم عضویت چین کمونیست در سازمان ملل متحد انعکاس یافته است همچنین در روابط نزدیک ایران و کشورهای غربی، چه در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی و چه دفاعی تظاهر می‌کند.
ایران راه انتخاب را بر خود نبسته است. مصالح ملی راهنمائی برای سیاست خارجی آنست. رابطه با هر کشوری به سود ایران باشد، بدون توجه به آن چه دیگران ممکن است احساس کنند، برقرار خواهد شد و تا حدی که به این مصالح خدمت کند پیش خواهد رفت. ایران به همگان فهمانده است که بر راه خود می‌رود و هیچ کس نباید توقع بیهوده از آن داشته باشد.
نتایج چنین سیاستی را هر روز و در هر جا می‌توان دید در دنیا کمتر کشور کوچکی را به اعتبار بین‌المللی ایران می‌توان یافت. کمتر کشوری است که این همه درهای دوستی از چپ و راست بر روی آن گشوده باشد. کمتر کشوری با مقیاس‌های ایران است که با این اطمینان بتواند دست به انجام بزرگ‌ترین طرح‌ها بزند ـ با اطمینان به این که در شرق و غرب بسیارند دولت‌ها و مؤسساتی که با میل آماده‌ی همکاری خواهند بود.
به برکت این سیاست انعطافپذیر نه تنها استقلال ملی ایران از هر زمانی در چند صدسال گذشته استوارتر و محفوظ تر است؛ نه تنها هیچ خطر جدی موجودیت ایران را تهدید نمی‌کند، چنان که در گذشته همواره می کرده است، بلکه دشواری‌های معمول یک کشور رو به توسعه با منابع محدود نیز کمتر به سراغ ایران می‌آید.
اگر مسئله تجهیز نیروهای دفاعی کشور است، بهترین تسلیحات موجود در جهان، تا آن حد که نیروهای ایران آمادگی استفاده از آن را داشته باشند، چه در بازار غرب و چه از بازار شرق در اختیار ایران قرار دارد و هیچ ضرورتی نیست که ایران دیگران را زیر فشار بگذارد یا از آنها حمایت بخواهد. بر اساس متساوی با هر کشور دیگری می‌تواند معامله کند.
یا اگر پای تأمین هزینه‌های طرح‌های بزرگ توسعه و عمران در میان باشد، هر کشوری در اروپای غربی یا آمریکای شمالی یا اروپای شرقی و هر سازمان مالی جهانی آماده است آن طرح‌ها را مطالعه کند و در آن شرکت جوید. هیچ هیئت ایرانی مدت‌هاست با دست تهی از مأموریت خود بازنگشته است.
در زمینه بسیار مهم بازرگانی خارجی که در نهایت امر برای رفاه یک کشور از هر عامل دیگر بالاتر است، ایران دسترسی به همه بازارها دارد هیچ یک از منابع ایران در گرو یک قدرت خارجی نیست هیچ قراردادی دست ایران را نبسته است. هیچ تعهدی نیست که مانع شود ایران جنس خود را در بهترین بازار بفروشد و کالای مورد نیاز خود را از بهترین بازار بخرد.
اظهار علاقه شاهنشاه به بسط بازرگانی با بازار مشترک و “کومکون” هردو، به خوبی در حد توانائی ایران بوده است و در آینده بیشتر خواهد بود. روابط دوستانه بسیار نزدیک که ایران با همه‌ی کشورهای اروپای غربی و شرقی دارد، و ارزشی که یکایک این کشورها برای گسترش مناسبات خود با کشور ما قائل‌اند، مسئله بسط بازرگانی را تنها مسئله‌ای مربوط به زمان و افزایش امکانات مبادله ایران می‌سازد.
این سیاست انعطافپذیر به نتایج درخشان رسیده است زیرا بر پایه اراده‌ی تزلزل‌ناپذیر استوار شده است. اراده‌ی حفظ استقلال ملی ایران و آزادی عمل این ملت این اصلی است که هرگز انعطاف نمی‌پذیرد و به همین دلیل اجرای آن با حداکثر انعطاف همراه است.
