‌در شادمانی زنی که منم (ویژه نامه‌ی شعر زنان، مارس ۲۰۱۳)

‌

مهدی اخوان ثالث زادۀ اسفند ۱۳۰۷ است.

‌

‌‌آزادی من و تو به هم بسته است. آزادی را برای هم بخواهیم. تو پاسدار آزادی من باش و من نگهبان آزادی تو. نه تنها در خواندن و نوشتن، در همۀ جلوه‌های زندگی فردی و اجتماعی. چه، آزادی، مجموعۀ آزادی‌هاست. آزادی‌ها را از هم جدا نمی‌توان شمرد.

‌

ما هنگامی نویسنده، شاعر، محقق، دانشمند، فیلسوف، هنرمند و عالم حقیقی خواهیم داشت که ابناء وطن آزادانه جمع شوند، آزادانه عمل کنند، آزادانه بحث و مجادله کنند، به ایراد و انتقاد بپردازند، آزادانه بگویند، بشنوند، بنویسند، منتشر کنند، بسازند و عرضه کنند، و هیچ نوع محدودیتی در انتخاب موضوع‌های تجربه‌های خود و در نحوۀ عرضه کردن آنها به مردم، جز حدودی که قانون معین کرده، نداشته باشند.

‌

‌

«اگر انسان چنان رفتارکند که حقیقت دشمن او نباشد سرانجام وضع بهتری خواهد یافت.»

‌

‌

از من نخواه که در مرگ تو غزل بنویسم  /  کلماتم را بشویم  /  آنطور که خون لب‌هایت را شستند  /  و خون لب‌هایت بند نمی‌آمد

‌

‌

چون نیروی اندیشه‌ورزان کاستی گرفت، فرهنگ ملی سترون می‌شود و چون فرهنگ ملی سترون شد، مردمان ساده‌دل اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند، علائق وطن دوستی راستین سست می‌شود، و یگانگی‌ها و پیوندها می‌گسلد.

‌

‌

«یک روزنامه‌نگار، لزوماً، نه یک جنگ‌جو و نه یک چریک است؛ روزنامه‌نگار ‌‌کسی‌ست که می‌کوشد با نوشتن و ‌گفتن، در رساندن پیام و ایجاد ارتباط، فرضیات و یا حقیقت‌هایی را مطرح سازد و  روشنگری کند، به ایجاد تحول کمک نماید و در نهایت اگر بتواند نظری را به اثبات برساند.این روش مبارزه‌ی یک روزنامه‌نگار است.»

‌

‌‌

‌امشب می‌خواهم گزارشی بدهم از نثر معاصر و اینکه چه بوده است، پس از این و یا هم اکنونش با من نیست تکلیفش را تک تک شما، زنده بودنتان تعیین خواهد کرد و نیز همۀ آدم‌هایی که دارند می‌نویسند و خواهند نوشت، چشم من و شما به دست آنان نیز هست تا بنویسند و …

‌

‌پنجم دی، زادروز بهرام بیضایی است…

‌

«این‌که ما گوشه‌ای گُزیده باشیم و اصطلاحاً مترقی‌ترین متن‌های دنیا را بخوانیم، معنی‌اش این نیست که همه‌ی مردمِ ما هم در دنج‌های خود، همان را می‌خوانند… اگر ما می‌خواهیم کاری برای خودمان و این مردم کرده باشیم، راهی نداریم جز این‌که ببینیم آنها در دنجِ خود به چه می‌اندیشند.

 من ایمان دارم که ما مردمِ خود را نمی‌شناسیم و این مشکلِ بزرگِ روشنفکریِ ماست. اما مشکلِ بزرگ‌تر این است که مردمِ ما هم خود را و هم یکدیگر را نمی‌شناسند و میانشان گفت‌وگو وجود ندارد. تصویر، نافذترین راهِ شناساییِ یکدیگر است؛ آن هم در کشوری که نود درصدِ مردمِ آن مار را فقط از روی تصویرِ آن می‌شناسند و نه نوشته‌اش. من تصور می‌کنم ساخت و کنش‌های جامعه‌ی ما نیاز به دوباره‌اندیشی دارد. این جامعه نیاز دارد که باورها، عادت‌ها و رفتارهای خودش را از بیرون ببیند و بشناسد و از نو برای خودش معنا کند و فقط در سایه‌ی این معناشناسی‌ است که حرکتی فهمیده به‌ سوی نوزایی رخ می‌دهد.

 هیچ چیز به اندازه‌ی تصویر به این معناشناسی کمک نخواهد کرد؛ و برای همین است که تصویر این‌همه زیرِ ضربه است. تصویربردار عاداتی را که ما تا درونِ آنها هستیم نمی‌بینیم از بیرون می‌بیند و چنان ثبت می‌کند که هر کس در هر شرایطی و با هر فاصله‌ای بتواند آن را ببیند و بسنجد و داوری کند؛ اگر نیازمندِ تغییر است تغییرش دهد و اگر ماندنی‌ است نگهش دارد و اگر دورریختنی‌ است دورش بریزد.

جامعه‌ای که تصویری از خود ندارد اصلاً هویت ندارد؛ و جامعه‌ای که تصویربردار ندارد آینه‌ای در برابر ندارد. کسانی که فردوسی را به این دلیل که هویتِ ما را به ما بازگردانده، می‌ستایند در واقع نمی‌دانند که او را برای این می‌ستایند که صریح‌ترین تصویربردارِ ما بود. در موردِ او هم این کار با بازیابی و بازاندیشی و بازسازیِ زبان همراه بود؛ مسئله‌ای که امروز دست‌کم آگاهی به آن و کوشش‌هایی برای آن را می‌بینیم. او تصویر را می‌دهد؛ ما را از بیرون به درون و از درون به بیرون حرکت می‌دهد؛ و نظرِ خودش را هم می‌گوید. ما هم جز این نمی‌کنیم؛ هرچند او استاد بود و ما شاگرد. تأکید می‌کنم ما ناچار از شناخت‌ایم. ناچار از آموختن‌ایم.»

 بهرام بیضایی، فصل‌نامه‌ گفتگو،  تابستان ١٣٧٣

‌

پس از سی و پنج پاییز، در این فضای انگاری و آزاد پرونده‌ای برای بازنگری ده شب شعر گوته گشوده می‌شود تا همراه بازخوانی متن‌های ارائه‌ شده در آن شب‌ها، فضای چیره بر روشنفکری آن دوران و ذهنیت جامعه را از نگاه امروز روزنامه‌نگاران، شاعران و نویسندگان آن نسل و نسل جوان امروز ایران ارزیابی کنیم.

‌