خبر درگذشت حسین مهری، از رونامه‌‌نگاران پرسابقۀ میهن‌مان را دریافتیم و بسیار متأثر و متأسف شدیم. نزدیک به دو دهه آشنایی نزدیک‌تر ما با ایشان و با تلاش‌های بی‌وقفه‌شان در رسانه‌های گوناگون و به ویژه رادیو صدای ایران و انجام مصاحبه‌های بی‌شمار با چهره‌ها و شخصیت‌های سیاسی، فکری، ادبی و هنری  توسط ایشان همواره موجب ستایش ما بوده است. یادآوری همکاری با ایشان در فصلنامۀ تلاش و همچنین در رادیو صدای ایران همواره موجب برانگیخته شدن احترام ما بوده است. به ویژه خاطرۀ زحمات ارزشمند ایشان در اشاعه افکار، نوشته‌ها و گفته‌های داریوش همایون در سی سالۀ تبعید همواره موجب قدردانی و سپاس ما، مسئولین و دست درکاران بنیاد داریوش همایون برای مطالعات مشروطه‌خواهی، بوده و یاد گرامی ایشان را در قلب ما برای همیشه زنده و پاینده نگاه خواهد داشت. ما مراتب تسلیت و همدردی خود را خدمت اعضای خانواده و به ویژه همسر گرامی‌شان و خدمت تمامی دوستان و همکاران ایشان و به طور خاص به جامعۀ روزنامه‌نگاری ایران اعلام می‌داریم.

برای من و هر ایرانی میهن‌دوست دیگری که اصول و شرافت ملی داشته باشد، پیمان‌شکنی ترامپ و تلاش او برای تضعیف توان دفاعی کشورمان، دشمنی ورزیدنی آشکار و غیر قابل قبول است. هرچقدر هم که یادش داده باشند که روضه مظلومیت برای ملت ایران سر بدهد، در ما اثری نخواهد داشت! ما روضه‌خوان زیاد دیده‌ایم و خوب فهمیده‌ایم که باید نسبت به پلیدکاری‌های احتمالی روضه‌خوانها هوشیار بود، چه اینجا در کشور خودمان باشد و چه آنجا در کاخ سفید واشنگتن!
‌ ‌

تفاوت میان جناح‌های حکومت اسلامی تفاوت در تاکید است که عبارت جمهوریت یا اسلامیت نظام آن را به خوبی بیان می‌کند. هر جناح بخشی از ویژگی نظام را نادیده می‌گیرد ولی مسلم است که در این اختلاف حق با اصولگرایان است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی تاکید عمده بر ولایت فقیه نهاده می‌شود و بی‌تغییر کلی آن قانون و برچیدن ولایت فقیه نمی‌توان از عنصر مردمی سخن گفت. از اینجاست که حتی راه سبز امید نیز در کوشش خود برای عقب نماندن از مردم سخن از تغییر قانون اسـاسـی به میان آورده است. با این قانون اساسی نه تنها حکومت قانونی بلکه حکومت قانون نیز نمی‌شود. هر تکه قانون را بخواهند اجرا کنند تکه دیگر می‌تواند جلوش را بگیرد.

رضاشاه از آن جمله شخصیت‌های تاریخی است که بررسی نقش او در شکل‌گیری ساخت جامعه ایران به بازنگری دوباره نیاز دارد. یکی از دلایل عمده برای این بازنگری تسلط تحلیل ایدئولوژیک از تاریخ بر جامعه روشنفکری ما بوده است. اما ورشکستگی ایدئولوژی مارکسیسم از یکطرف، که با شکست سوسیالیسم شکلی عینی گرفت، و شکست ایدئولوژی واپس‌گرایانة اسلام از طرف دیگر، که با تحمیل خود بر زندگی روزمره مردم، سیاست و اقتصادِ کشورمان نقش ویرانگر ایدئولوژی را بر همه عیان کرده است، منجر به فاصله‌گیری مردم و بویژه نسل جوان از چنین گزینش‌های ایدئولوژیک و آمادگی‌شان برای بررسی عینی گذشته، حال و حتا آینده‌شان شده است.
‌ ‌

‌ ‌
مقارن ۸۰ ـ ۹۰ سال پیش حلقة بزرگی از اندیشمندان، محققین، سیاستگران، روزنامه‌نگاران، نویسندگان، شاعران و هنرمندان به دور موضوع ایران و مسئلة عقب‌ماندگی کشور، از جهان پیروز آن روزگار، گرد آمده و تمام زندگی را به کار سیاست و فرهنگ پرداخته و تمام هستی را سرمایة به حرکت درآوردن و انداختن جامعه به جادة تجدد و نوگرائی و نوسازندگی کشور کردند. برای ملت روزگاری بهتر از گذشته را پایه‌ریزی و گذرگاه‌هائی به سوی آینده را هموار و ایران را وارد عصر دیگری نمودند. هستی‌ها و زندگانی‌هائی که به قول داریوش همایون: “نه پیش از آن مانندی داشتند و نه در شرمندگی نسل‌های بعدی، پس از آن از درخشش افتادند.”

اکنون چندگاهی است که تاریخ، به معنی تاریخنگارانی روشن بین و توده مردمی تجربه آموخته، بر رضاشاه پیوسته مهربان‌تر می‌شود. دستاوردهای او دربرابر تاریخسازان دیگر هر روز برجسته‌تر می‌نماید….
همه آنها که راه خود را به قدرت از روی ویرانه یاد و جایگاه رضاشاه پیمودند به ویرانی افتاده‌اند؛ و اگر ویران کردن یاد و جایگاه رضاشاه یک پیروزی سیاسی برای آنان بود، ویرانی خودشان یک شکست تاریخی است که از زیر آوارش بدر نمی‌آیند.

‌ ‌چرا باید طباطبایی بخوانیم

در تاریخ، ما دوگونه شکست داریم، شکست سیاسی و شکست تاریخی. شکست سیاسی، مغلوب شدن در برابر اوضاع و احوال است؛ و می‌تواند در اوضاع و احوالی دیگر جبران شود. شکست تاریخی مغلوب شدن در برابر زمان است؛ سپری شدن و بی‌موضوع شدن است. انقلاب مشروطه شکستی سیاسی خورد. طرح یا پروژه اصلی آن در سده بیستم ناتمام ماند و در پایان با انقلاب اسلامی ‌به زیر افتاد. ولی طرح مشروطه خواهی زنده است و هنوز در بنیاد خود اعتبار دارد و در نتیجه دچار شکست تاریخی نشده است. برعکس انقلاب اسلامی‌ که پیروزی سیاسی تمام عیار و بسیار کامل‌تری از مشروطه داشت از نظر تاریخی شکست خورده و بی‌موضوع است؛ چیزی جز درس‌های تلخ برای آینده ندارد.
‌ ‌

داریوش شایگان مهمان خانه دکتر جواد طباطبایی. مهر ١٣٩۶

انسان مادامی که به آگاهی از خود و اطراف می رسد محترم تر می شود