|
|
سازمان
برنامه نو آیندگان 3 تیر
1349 داریوش
همایون پس
از نزدیک به
سه دهه آزمایش
در برنامه‌گزاری
هنوز نمی‌توان
گفت که ایران
دارای اداره و
اقتصاد
برنامه‌ای
است. ما
برنامه‌های
پنجسالۀ خود
را در ترکیب
زندگی
اقتصادی و اجتماعی
خود درهم
نیافته‌ایم. سازمان
برنامه بیشتر
خارج از فضای
اصلی سیاسی ـ
اداری عمل
کرده است و در
مهمترین
تحولات دهۀ
گذشته کمتر
نقشی جز دنبال‌کننده
و ناظر داشته
است. کوشش‌هایی
شد که دستگاه
اداری را در
نظام کلی
برنامه‌گزاری
یکی کنند.
سازمان امور
اداری و قانون
استخدام
کشوری میوۀ
یکی از این
کوشش‌ها بود.
تأسیس دفتر
مرکزی بودجه
در سازمان برنامه
و گشادن دست
برنامه‌ریزان
در تنظیم
بودجۀ کشور
میوۀ کوشش‌های
دیگری. اما
اولی را در
گرداب بی‌پایان
دستگاه اداری
ایران زود آب
از سرگذشت و دومی
را هم ضرورت
سوزان
برآوردن
نیازهای فراخ
از منابع تنگ
به زحمت مجال
بالیدن داده
است. با
اینهمه اگر
فرصتی برای
درهم بافتن
دستگاه اداری
ایران در یک
نظام برنامه‌ای
باشد همانا در
نزدیک کردن
برنامه‌ریزی
و تنظیم بودجه
به یکدیگر
است. مهم نیست
که سازمان
برنامه مسئول تنظیم
بودجه باشد یا
دستگاه دیگری
مسئول هردو.
مهم آنست که
بودجه باید
برنامه را در
خود منعکس کند
و، چنان که تا
کنون کم‌وبیش
بوده است، هر
یک نغمۀ خود
را سر ندهند. اگر
برنامه بیش از
امکانات
بودجه‌ای
باشد پرواز می‌کند،
یا بودجه
پیوسته از
چهارچوب
برنامه بیرون
می‌تازد،
بهایش را کشور
می‌پردازد که
نه می‌تواند
به برنامۀ جامعی
سربلند باشد و
نه به بودجۀ
اندیشیده‌ای.
نفس
قرارداشتن
دفتر بودجۀ
مرکزی در
سازمان
برنامه نیز
کفایت نخواهد
کرد. روابط
بودجه و
برنامه بیش از
قرابت
فیزیکی،
همبستگی
ارگانیک می‌خواهد. امروز
با جدا کردن
وظایف اجرایی
و مالی ازسازمان
برنامه، با
سپردن امور
مالی به خزانه‌داری
کل کشور ـ که
سازمان
برنامه و
وزارت دارایی
را برای
نخستین‌بار
بهم نزدیک می‌گرداند
ـ و با نظارت
مستقیم‌تری
که نخست‌وزیر
بر همۀ این
ارگان‌ها ـ
برنامه‌ریزی،
تنظیم بودجه و
حساب‌ها ـ
اعمال می‌کند،
بیش از هر وقت
دیگری زمان
یکی کردن کار
بودجه و
برنامه‌ریزی
است. هدف‌های
برنامه
پنجساله را از
پیش با
امکانات بودجه‌ای
همآهنگ کردن
بهتر است تا
در عمل از این
و آن طرح
کاستن و وعده‌ها
را پس گرفتن. خطر
چنین برخوردی
با مسئله
البته آنست که
اشتهای سیری‌ناپذیر
هزینه‌های
اداری سهم باز
هم بیشتری از
اعتبارات
عمرانی را، هم
در آن مراحل
نخستین بودجه‌بندی،
ببلعد و
مقاومت در
برابر
درخواست‌های
روزانۀ
دستگاه‌های اجرایی
از این همه
هست بیشتر
گردد. ممکن
است کار
بدانجا که رسد
که بودجه‌بندی
در برنامه‌ریزی
تسلط و اولویت
یابد ـ آنچه
اکنون نیز گاه
و بی‌گاه
عملاً روی می‌دهد.
ولی همۀ این مخاطرات
به روشن بودن
وضع و حدود هر
سازمان و کاستن
از کشمکش‌ها و
تصادم‌ها می‌ارزد.
خاصه
که مقاومت در
برابر خواست
افزایش هزینه‌های
اداری و
برقرار کردن
موازنه‌ای
میان نیازهای
عمرانی و
اداری نیز
ممکن نیست و
در دستگاه
نخست‌وزیری
به تدریج آن
قدرت گردآمده
است که داوری
در میان همۀ
طرف‌های دعوی
باشد و جانب
مصلحت‌های
کلی و عام را
نگهدارد. سال‌ها
ما نیروی
انسانی بزرگی
را با هزینه‌های
گزاف در
سازمان
برنامه نیمه
عاطل گذاشتیم
زیرا ادراک
اصلی ما از
وظایف اصلی
سازمان برنامه
و از جای
برنامه‌ریزی
در اداره و
اقتصاد کشور
درست نبود. در
این سیر دراز
تعدیل و
عقلایی کردن
سیاست‌های
مربوط به
برنامه‌ریزی
اکنون بدانجا
رسیده‌ایم که
می‌توانیم از
این ذخیرۀ
تجربه و
توانایی که در
سازمان
برنامۀ ما گرد
آمده است بهتر
استفاده کنیم
ـ به شرط آن که
این بار ادراک
ما درست باشد. |
آذربایجان، ایرانِ کوچک / نگاهی به جغرافیای قومی آذربایجان / حجت یحیی پور
براساس آنچه در این نوشتار آورده شد نتیجه می‌گیریم که آذربایجان صرفاً یک سرزمین ایرانی مانند خراسان یا فارس است که اهالی آن اقوام و گروه‌های مختلف ایرانی بوده‌اند و در طول تاریخ هیچ تفاوتی با دیگر ایرانیان نداشته‌اند. اما آذربایجان به‌عنوان نمونه‌ای کوچک شده از ایرانِ بزرگ همواره محل سکونت اقوام پرشماری بوده است که بواسطه سکونت در آذربایجان با عنوان آذربایجانی (یا به اختصار آذری) نامیده شده‌اند. آنچه آذربایجان را از دیگر نواحی ایران متمایز می‌کند تنوع تیره‌های ایرانی ساکن در آن بوده است و این نه دلیلی بر تمایز فرهنگی آذربایجان با دیگر نواحی ایران بلکه صرفاً عاملی در تقویت فرهنگ، علم، هنر و اندیشه در آذربایجان است؛ عاملی که در کنار توسعه آذربایجان، این سرزمین را به نمونه کوچک شده‌ای از ایران بزرگ تبدیل کرده است.
فدریکو مایور: پیش از تولد دکارت و تولد ولتر، یک شاعر ایرانی، فراتر از هر چیز، اندیشه و خرد را ستوده است
شاهنامه، این اثر ادبی فنا ناپذیر، با چنین شکوهی آغاز می‌شود، در این اثر جاودانه بی‌درنگ در پی ستایش پروردگار، در همان نخستین صفحه به ابیاتی برمی‌خوریم که لحظه‌ای ما را حیران و شگفت زده برجای می‌گذارد، زیرا که به طرزی نامنتظر، با مدح خرد روبرو می‌شویم.
انقلاب اسلامی؛ درختی که تلخ است وی را سرشت / علی کشگر
اگر قوچانی می‌خواست خوانندگان سیاستنامه را در ادعای خود مبنی بر اینکه انقلاب اسلامی «تداوم» مشروطیت است همراه کند، بجای ارجاع خوانندگان به گروه تروریستی فرقان، حجاریان مشروط‌خواه و نه مشروطه‌خواه و اصلاح‌طلبان حکومتی و غیرحکومتی، می‌بایستی به یاری نمایندگان اندیشۀ غرب و فلسفۀ سیاسی غرب پشتوانه‌ای برای این ادعای خود می‌یافت و نشان می‌داد که مبانی انقلاب اسلامی مبتنی بر ولایت فقیهِ موردِ حمایتش، با تعاریف روشن نظریه‌های حکومت قانون، مفاهیم تاریخی و تاریخ مفاهیم و نهادها و الزامات مبنایی حکومت‌های مشروطه در جهان تطابق داشته و از همین‌رو تداوم‌بخش حکومت‌های مشروطه در جهان است، تا سیه روی شود هر که در او غش باشد.
زشتی نهاد فقاهت در آینه مشروطیت / فرخنده مدرّس
سه دهه قیاس میان این دو انقلاب (انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی) بخش اساسی تلاش‌های فکری داریوش همایون و نوشته‌های وی، در سال‌های تبعید، را به خود اخصاص داد. او برخلاف دهان ناشستۀ و عقل نافرهیختۀ محمد قوچانی، «بیچاره‌ای» نبود که از روی «بی‌حرجی» «پرچم مشروطه‌خواهی را به عاریت» گرفته باشد. چشم بیدار او از دهه‌های مدیدی به آرمان‌های مشروطه بود. بسیار پیشتر از آن که قوچانی، این «روشنفکر دینی» شرق‌نویس متوجۀ اعتبار جدید مشروطه و رویکرد‌های نظری گسترده به معنای «حکومت قانون» از سوی جامعۀ ایرانی گشته و به امید گرفتن معجزه‌ای از آن در خدمت تحکیم «نهاد فقاهت» یا در مجیزگویی آن، در مقام «نواندیش دینی» در «سیاستنامه» به دستکاری معنای مشروطیت بنشیند و در بارۀ آن هجو ببافد.
بختک نهاد فقاهت بر حکومت قانون / نگاهی به سیاستنامه شمارۀ ۷ / بخش دوّم / فرخنده مدرّس
صرف‌نظر از این که بر زبانی که در فرهنگ بی‌حرمتی و زهرپاشی، علیه پادشاهان پهلوی، پرورانده شده، حرجی نیست، اما در باب ناراستی تفسیرهای «تاریخی«، در بارۀ «فهم علمای بزرگ روزگار» از معنای جمهوری، باید تذکر داد که تا زمان «جمهوریخواهی» رضاشاه، آن «علمای بزرگ روزگار»، جز سلطنت، و آن هم جز «سلطنت مستقل» چیزی دیگری نمی‌شناختند، همانگونه که تا هنگام تن دادن به «سلطنت مشروطه»، از مشروطیت و الزامات آن نیز بویی نبرده بودند.
نگاهی به سیاستنامه شمارۀ ۷ / فرخنده مدرّس
ما با همان حس غنیمت شمری، با تأخیر چندین ماهه، در معیت «سیاستنامه» شمارۀ ۷ شدیم. آنچه، در این شماره، برایمان خواندنی و آموختنی، بود به جان و دل خواندیم. برای ما که عطش دانستن و داشتن تصوری از لحظه‌ها و دقیقه‌های ایستادگی و مقاومت ایرانیان در طول تاریخ برای دوام و قوام کشور و احیای دوبارۀ ایران، سیری ناپذیر است، نوشته‌های پژوهشی مصطفی نصیری جرعه‌های گوارایی‌ست که در شوق خواندن آنها انتظار چند ماهه را تاب نیاوردیم.
در نقد روشنفکری دینی / دکتر جواد طباطبایی
درواقع من روشنفکری دینی را نمی‌شناسم، قبلاً هم اشاره کردم، مسئلۀ ادعا نیست. من روشنفکری دینی یا روشنفکر دینی را نمی‌شناسم که با منابع اساسی غربی ور رفته باشد. نمی‌گویم حتما افلاطون، ارسطو، کانت یا هگل، بلکه می‌گویم حتی با منابعی در قرون وسطی هم چنین کاری نکرده است. آنچه تا بحال ترجمه کرده‌اند و تا به امروز نوشتند همه خلاصه‌های منابع جدید غربی بوده است که از فلسفۀ دین و فلسفۀ اخلاق، چندین کتاب ترجمه کرده‌اند. در این خلاصه‌ها چیزی پیدا نمی‌شود که به درد شما بخورد.
سازمان برنامه نو / آیندگان ۳۰ خرداد ۱۳۴۹ / داریوش همایون
سازمان برنامه، برای آن که کشور به مفهوم واقعی برنامه‌گزاری نزدیک شود، باید قدرت دیگری نیز داشته باشد. این قدرت در زمینۀ تنظیم بودجه است. دولت در این زمینۀ حیاتی تا کجا حاضر است دست برنامه‌ریزان را بازبگذارد؟
تاثیر کوروش بر توماس جفرسون و بنیان‌های آمریکای مدرن / پویا زارعی / کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه سوربن پاریس
«به تو توصیه میکنم به طور منظم به درس‌آموزی از تاریخ و ادبیات در هر دو زبان [یونانی و لاتین] بپردازی. در یونانی اول از همه با” کوروش‌نامه” شروع کن.»
این جملات بخشی از نامه‌ای است که توماس جفرسون؛ نویسنده‌ی پیش‌نویس اعلامیه استقلال، از پدران بنیانگذار آمریکا و سومین رئیس‌جمهور این کشور، به نوه‌اش فرانسیس اپس در قریب به دویست سال پیش نوشته است.
هویت ایرانی، انتزاعی نیست / تاریخ ایران و ملیت ایرانی در گفت‌وگو با حکمت‌الله ملاصالحی
تصادفی نیست که ما چونان چینیان دیوار و حصار به دور خود نیفراشتیم. با وجود آنکه در یک جغرافیای باز بی‌حصار تقدیر مردمان این سرزمین رقم خورده است و ایمن از هجوم مهاجمان و حمله متجاوزان نبوده است. نخستین دولت- شهر متمرکز ایرانیان که در زمان هخامنشیان بنیاد می‌پذیرد دیوار و حصار به دور خود نمی‌کشد. حرکتی بازدارد و به سمت تاریخی به حرکت درمی‌آید که آهنگی جهانی دارد. نکته‌ای که هگل فیلسوف آلمانی نیک آن را دریافته بود. کاش معلمان فلسفه ما هم به چنین فهم عمیقی از تاریخ و فرهنگ ایرانی در آن عصر و هزاره سرنوشت‌ساز دست می‌یافتند. اتفاقا اهمیت اندیشه‌های دکتر جواد طباطبایی در همین جاست که دست به یک بازخوانی عمیق تاریخ و فرهنگ ایران با اتکا به سنت و خرد و اندیشه ایرانی‌اش می‌زند.
شکست تاریخی انقلاب اسلامی در آینۀ انقلاب مشروطه / فرخنده مدرس
بزرگترین امتیاز مشروطه‌خواهان، غریزه ایراندوستی و ارادۀ خلل‌ناپذیرشان در حفظ کشور و ملت، «ایستادن در سمت درست تاریخ» بود، که خرد و آزادی، روح آنست. درست برخلاف روشنفکری دهه‌های انقلاب اسلامی، که مخالف و مخل آزادی بود و در بی‌خردی در صف غلط ایستاد و به پارگین تاریخ سقوط کرد و گرفتار شد.
سخنرانی دکترجواد طباطبایی در بنیاد مازندران پژوهی انوشه / نقل از: تلگرام ایرانزمین
سخنرانی دکترجواد طباطبایی در بنیاد مازندران پژوهی انوشه / نقل از: تلگرام ایرانزمین
بازگشت به مشروطیت، کابوس حامیان جمهوری اسلامی / فرخنده مدرس
برای داریوش همایون مهم فلسفۀ پادشاهی نشسته بر قانون اساسی مشروطه و تفاوت بنیادین آن فلسفه با فلسفۀ حکومت جمهوری اسلامی مبتنی بر قانون اساسی ملتزم به اسلام شیعه و ولایت فقیه بود. آن پادشاهی، در صورت ارادۀ بازگشت به فلسفه حکومتی‌اش یعنی مشروطیت و پایبندی به حکومت قانون آزادی مهیایش در ایران، از استعداد و امکان اصلاح برخوردار بود … اما برای وی نام «جمهوری» بر ناصیۀ حکومت اسلامی، که از خاستگاه و خواستگاه دشمنی با انقلاب مشروطه و با قانون اساسی مشروطیت و دستاوردهای آن، پیروز شده بود، هرگز نمی‌توانست، هیچ توجیه دیگری جز فرصت‌طلبی و عوامفریبی داشته باشد.
ایران به‌عنوان ایرانشهر / سخنران دکتر جواد طباطبایی
پیامدهای این بحث منطق ملی برای ما امروز این است که ما دارای یک وحدت ملی بودیم و هستیم. فهم این منطق، مسئلۀ اساسی کنونی ماست یا به عبارت دیگر موضوع اصلی دانشگاهی باید باشد که الان نیست و باید درست کرد. از اینجا به بعد است که دانشگاه ملی با علمی ایجاد خواهد شد که علم ماست. علم بومی ما نیست، علم جهانی ماست. چون سهم ما هم، که قبل از ما هگل این را گفته است، سهم ما در تاریخ ملت‌ها و در تاریخ دولت‌ها اگر بتوانیم چنین علمی را اینجا درست کنیم، سهم ما به علم جهانی این خواهد بود.
