‌‌‌‌ ‌                                                 ‌استاد احسان یارشاطر درگذشت

آینده‌ای که پیش خواهد آمد، چه ما باشیم و چه نه، حاصل، آن رفتار و تصمیمی‌ست که امروز برمی‌گزینیم. هر رازی وجود داشته باشد در همین نقطۀ کنونی‌ست. گشودن سِر آن زیر تأثیر میزان روشنی، درجه آگاهی و میزان مسئولیتی‌ست که نسبت به رفتارها و تصمیم‌هایمان وجود دارد. در تلاش برای بالا بردن مرتبۀ آگاهی و تقویت حس مسئولیت در قبال مردم و میهن، ما الگوهای انسانی کم نداشته‌ایم. استاد احسان یارشاطر برای یادگیری و هدایت یک زندگانی اثرگذار و سرشار از حس مسئولیت، الگوی ارزشمندیست که در برابر وی سر تقدیر و سپاس نمی‌توان فرود نیاورد. یادش جاودان باد.

در تاریخ، ما دوگونه شکست داریم، شکست سیاسی و شکست تاریخی. شکست سیاسی، مغلوب شدن در برابر اوضاع و احوال است؛ و می‌تواند در اوضاع و احوالی دیگر جبران شود. شکست تاریخی مغلوب شدن در برابر زمان است؛ سپری شدن و بی‌موضوع شدن است. انقلاب مشروطه شکستی سیاسی خورد. طرح یا پروژه اصلی آن در سده بیستم ناتمام ماند و در پایان با انقلاب اسلامی ‌به زیر افتاد. ولی طرح مشروطه خواهی زنده است و هنوز در بنیاد خود اعتبار دارد و در نتیجه دچار شکست تاریخی نشده است. برعکس انقلاب اسلامی‌ که پیروزی سیاسی تمام عیار و بسیار کامل‌تری از مشروطه داشت از نظر تاریخی شکست خورده و بی‌موضوع است؛ چیزی جز درس‌های تلخ برای آینده ندارد. شکست انقلاب مشروطه نیروی زندگی را از برنامه مشروطه خواهان نگرفت و بیشتر آن برنامه در ابعاد بسیار بزرگ‌تر در دهه‌های بعدی به اجرا درآمد. پدران جنبش مشروطه خواهی در نبرد شکست خوردند ولی جنگ را به تمام نباختند. در تاریخ نظامی ‌بسیار می‌شود که یک طرف نبرد را می‌بازد و جنگ را می‌برد. روس‌ها و بریتانیائی‌ها در جنگ جهانی دوم بیشترین تجربه را در این زمینه داشتند. آلمانی‌ها بر عکس نبرد‌ها را پیاپی می‌بردند.

‌ ‌

جستجوی شادمانی بی‌شک، هیچ ضلع و زاویه‌اش به معنی مبارزه با حکومت نیست ولی وقتی حکومتی مبارزه با شادی و بستن دست و پای مردم مخصوصا زنان را در اولویت وظایف خود قرار داده است، خود پا پیش نهاده و راه‌های حیات و تنفس ملتی را به مبارزه خوانده است. به مبارزه طلبیدن شادمانی و به مبارزه طلبیدن مردمی که طبق ماهیت حیات در اوج سرگشتگی و ناامیدی از هر راه امن و ناامنی به سوی زندگی نقب می‌زنند و برقص تا برقصیم هم معنی با بجنگ تا بجنگیم می‌گردد.

اینکه امروز زن ایرانی می‌تواند اراده خود را بر حکومتی تحمیل کند که همان نگرش ارتجاعی آخوند هفت دهة پیش را به اضافة قدرت مالی و تشکیلاتی و نظامی بیش از رضاشاه دارد، به مقدار زیاد به ۱۷ دی ۱۳۱۴ برمی‌گردد. زنان از خانه بیرون زده‌اند؛ دانشگاه‌ها را دارند می‌گیرند در بازار کار بیرونق ایران اسلامی با نوآوری و کارآفرینی خود با مردان در رقابت‌اند؛ پشتیبان هر حرکت به پیش در سیاست و جامعه‌اند و در زمین لرزه بزرگی که در پیش است نقشی تعیین کننده خواهند داشت. آنها یکبار اشتباهی ویرانگر کردند و بیست و پنج ساله گذشته را در جبران آن کوشیده‌اند. رضاشاه آنان را از زندان حجاب رهانید؛ انقلاب و حکومت اسلامی چشم آنها را بر حقیقت نظام اسلامی گشود. همه سخنان درباره هویت و ارزش‌های اصیل و اسلام ناب و جامعه توحیدی و عدل و قسط  بر سر زورگفتن به زنان است. / نقل از صد سال کشاکش با تجدد

مجموعه آثار دکتر جواد طباطبایی

‌ ‌ ‌مجموعه‌ای از گفتگوهای دکتر جواد طباطبایی

سازمان مجاهدین خلق با رژیم آخوندی از ریشه شبیه است. هردو از لجنزار واحدی برخاسته‌اند. هر دو غیرانسانی هستند و هر دو می‌توانند تا درجات باور نکردنی در مرداب فساد فرو رودند. هر دو می‌توانند برای رسیدن به منافع شخصی یا گروهی دست به هر جنایتی بزنند. اختلاف آن‌ها در درجه است. مجاهدین بیشتر خواهند کشت. آن‌ها پل پت وار از نابود کردن نیمی از جمعیت هم باک نخواهند داشت.

‌ ‌

‌            ‌        ‌     ‌    ‌     ‌   ‌       ‌بچه‌ها متشکریم! بچه‌ها متشکریم!‌ ‌

‌ ‌

با آغاز مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ اغراق نخواهد بود اگر بگوییم چشمان پرانتظار میلیاردها انسان در سراسر جهان از کشورهای غنی یا فقیر به روسیه، محل برگزاری بازی‌ها دوخته شده است. در اینجا ما، پیش از هر چیز، و با خاطری آسوده از سوی کل ملت ایران می‌گوییم و اعلام امیدواری می‌کنیم که پس از یک دورِ یکماهه از رقابت‌های دوستانه و ورزشکارانه، به قول معروف: باشد که تیم ملی آن کشوری پیروز شود و جام را به خانه ارمغان ببرد که بهترین بازی‌ها را در طول این یک ماه مسابقات ارائه نموده است. و اگر آن تیم نمونۀ اخلاق ورزشکاری و منش قهرمانی نیز باشد، زهی سعادت و سرفرازی بیشتر برای آن ملت و کشور.‌ ‌

‌در این روزهای سراسر شور و احساسات و عواطف، بی‌تردید ایرانیان پرشماری نیز به این اجتماع عظیم و پرشکوه انسانی تعلق دارند. به رغم همۀ اخبار نه چندان رضایت‌بخشی که در بارۀ وضعیت تیم ملی فوتبال ایران و کلاً ورزش محبوب فوتبال در ایران و با وجود خبرهای هر روزه در بارۀ سیاست‌های ظالمانه و رفتار سراسر دشمنانه حکومت‌گران اسلامی در قبال کل ورزش کشور و قهرمانان ملت بگوش می‌رسند و علیرغم مشاهدۀ رفتار غیرورزشکارنه‌ای که تیم کشورهای دیگر، زیر فشارها و از ترس تهدیدهای سیاسی و اقتصادی آمریکاییان، در همین چند روزۀ پیش از آغاز رسمی مسابقات، در برابر تیم ملی کشورمان از خود نشان داده‌اند، اما ایرانیان با قلبی پر انتظار و بسیار بیشتر از انتظار، با چشمانی سراسر ستایش به ملی‌پوشان خود می‌نگرند. زیرا در چنین شرایط دشوار و زیر فشارهای سخت از بیرون و درون، باید انسان از درجۀ بالایی از اخلاق و شجاعت برخوردار باشد که بتواند ملتی را که رژیم اسلامی جایگاه نمایندگی‌اش را غصب کرده، با گردنی افراشته با منشی ورزشکارانه در میدان‌های بین‌المللی نمایندگی کند.‌ ‌

‌فوتبالیست‌های ایران باید در این روزها و در هر لحظۀ بازی‌ها و رقابت‌های خود به خاطر آورند و این را به ضمیر آگاه خود فراخوانند که قلب و حمایت قلبی همۀ ملت ایران همراه آنان است. به رغم همۀ فشارهای روانی چه از سوی فرستادگان حکومت اسلامی و عاملان آن، عاملان حکومتی که در خدمت اهداف ایدئولوژیک خود، حتا ورزشکار و قهرمان ملت خود را وادار به باختن در برابر حریف می‌کنند، و به رغم فضای نامطلوب تبلیغاتی ـ سیاسی و یا احیاناً نگاه غیردوستانۀ افکار عمومی جهانی، ملی‌پوشان ایران حتا نباید لحظه‌ای در حمایت پرشور ملت تردید کنند. آنها آگر در این شرایط سخت گوش‌های خود را بازتر و تیزتر از همیشه نگاه دارند، آنگاه غریو یکپارچۀ ملت را خواهند شنید که یکصدا و یکدل فریاد می‌زند: «بچه‌ها متشکریم! بچه‌ها متشکریم!»‌ ‌

‌ ‌

خبر درگذشت حسین مهری، از رونامه‌‌نگاران پرسابقۀ میهن‌مان را دریافتیم و بسیار متأثر و متأسف شدیم. نزدیک به دو دهه آشنایی نزدیک‌تر ما با ایشان و با تلاش‌های بی‌وقفه‌شان در رسانه‌های گوناگون و به ویژه رادیو صدای ایران و انجام مصاحبه‌های بی‌شمار با چهره‌ها و شخصیت‌های سیاسی، فکری، ادبی و هنری  توسط ایشان همواره موجب ستایش ما بوده است. یادآوری همکاری با ایشان در فصلنامۀ تلاش و همچنین در رادیو صدای ایران همواره موجب برانگیخته شدن احترام ما بوده است. به ویژه خاطرۀ زحمات ارزشمند ایشان در اشاعه افکار، نوشته‌ها و گفته‌های داریوش همایون در سی سالۀ تبعید همواره موجب قدردانی و سپاس ما، مسئولین و دست درکاران بنیاد داریوش همایون برای مطالعات مشروطه‌خواهی، بوده و یاد گرامی ایشان را در قلب ما برای همیشه زنده و پاینده نگاه خواهد داشت. ما مراتب تسلیت و همدردی خود را خدمت اعضای خانواده و به ویژه همسر گرامی‌شان و خدمت تمامی دوستان و همکاران ایشان و به طور خاص به جامعۀ روزنامه‌نگاری ایران اعلام می‌داریم.

برای من و هر ایرانی میهن‌دوست دیگری که اصول و شرافت ملی داشته باشد، پیمان‌شکنی ترامپ و تلاش او برای تضعیف توان دفاعی کشورمان، دشمنی ورزیدنی آشکار و غیر قابل قبول است. هرچقدر هم که یادش داده باشند که روضه مظلومیت برای ملت ایران سر بدهد، در ما اثری نخواهد داشت! ما روضه‌خوان زیاد دیده‌ایم و خوب فهمیده‌ایم که باید نسبت به پلیدکاری‌های احتمالی روضه‌خوانها هوشیار بود، چه اینجا در کشور خودمان باشد و چه آنجا در کاخ سفید واشنگتن!

‌ ‌

تفاوت میان جناح‌های حکومت اسلامی تفاوت در تاکید است که عبارت جمهوریت یا اسلامیت نظام آن را به خوبی بیان می‌کند. هر جناح بخشی از ویژگی نظام را نادیده می‌گیرد ولی مسلم است که در این اختلاف حق با اصولگرایان است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی تاکید عمده بر ولایت فقیه نهاده می‌شود و بی‌تغییر کلی آن قانون و برچیدن ولایت فقیه نمی‌توان از عنصر مردمی سخن گفت. از اینجاست که حتی راه سبز امید نیز در کوشش خود برای عقب نماندن از مردم سخن از تغییر قانون اسـاسـی به میان آورده است. با این قانون اساسی نه تنها حکومت قانونی بلکه حکومت قانون نیز نمی‌شود. هر تکه قانون را بخواهند اجرا کنند تکه دیگر می‌تواند جلوش را بگیرد.

رضاشاه از آن جمله شخصیت‌های تاریخی است که بررسی نقش او در شکل‌گیری ساخت جامعه ایران به بازنگری دوباره نیاز دارد. یکی از دلایل عمده برای این بازنگری تسلط تحلیل ایدئولوژیک از تاریخ بر جامعه روشنفکری ما بوده است. اما ورشکستگی ایدئولوژی مارکسیسم از یکطرف، که با شکست سوسیالیسم شکلی عینی گرفت، و شکست ایدئولوژی واپس‌گرایانة اسلام از طرف دیگر، که با تحمیل خود بر زندگی روزمره مردم، سیاست و اقتصادِ کشورمان نقش ویرانگر ایدئولوژی را بر همه عیان کرده است، منجر به فاصله‌گیری مردم و بویژه نسل جوان از چنین گزینش‌های ایدئولوژیک و آمادگی‌شان برای بررسی عینی گذشته، حال و حتا آینده‌شان شده است.

‌ ‌

‌ ‌

مقارن ۸۰ ـ ۹۰ سال پیش حلقة بزرگی از اندیشمندان، محققین، سیاستگران، روزنامه‌نگاران، نویسندگان، شاعران و هنرمندان به دور موضوع ایران و مسئلة عقب‌ماندگی کشور، از جهان پیروز آن روزگار، گرد آمده و تمام زندگی را به کار سیاست و فرهنگ پرداخته و تمام هستی را سرمایة به حرکت درآوردن و انداختن جامعه به جادة تجدد و نوگرائی و نوسازندگی کشور کردند. برای ملت روزگاری بهتر از گذشته را پایه‌ریزی و گذرگاه‌هائی به سوی آینده را هموار و ایران را وارد عصر دیگری نمودند. هستی‌ها و زندگانی‌هائی که به قول داریوش همایون: “نه پیش از آن مانندی داشتند و نه در شرمندگی نسل‌های بعدی، پس از آن از درخشش افتادند.”

اکنون چندگاهی است که تاریخ، به معنی تاریخنگارانی روشن بین و توده مردمی تجربه آموخته، بر رضاشاه پیوسته مهربان‌تر می‌شود. دستاوردهای او دربرابر تاریخسازان دیگر هر روز برجسته‌تر می‌نماید….

همه آنها که راه خود را به قدرت از روی ویرانه یاد و جایگاه رضاشاه پیمودند به ویرانی افتاده‌اند؛ و اگر ویران کردن یاد و جایگاه رضاشاه یک پیروزی سیاسی برای آنان بود، ویرانی خودشان یک شکست تاریخی است که از زیر آوارش بدر نمی‌آیند.

در تاریخ، ما دوگونه شکست داریم، شکست سیاسی و شکست تاریخی. شکست سیاسی، مغلوب شدن در برابر اوضاع و احوال است؛ و می‌تواند در اوضاع و احوالی دیگر جبران شود. شکست تاریخی مغلوب شدن در برابر زمان است؛ سپری شدن و بی‌موضوع شدن است. انقلاب مشروطه شکستی سیاسی خورد. طرح یا پروژه اصلی آن در سده بیستم ناتمام ماند و در پایان با انقلاب اسلامی ‌به زیر افتاد. ولی طرح مشروطه خواهی زنده است و هنوز در بنیاد خود اعتبار دارد و در نتیجه دچار شکست تاریخی نشده است. برعکس انقلاب اسلامی‌ که پیروزی سیاسی تمام عیار و بسیار کامل‌تری از مشروطه داشت از نظر تاریخی شکست خورده و بی‌موضوع است؛ چیزی جز درس‌های تلخ برای آینده ندارد.

‌ ‌

داریوش شایگان مهمان خانه دکتر جواد طباطبایی. مهر ١٣٩۶