دوره شانزده سالة پادشاهی رضاشاه حقیقتا دوره طلایی ایران به حساب می‌آید. اتفاقاتی که در این دوره می‌افتد حیرت‌آور است. همه چیز زیر و رو می‌شود و ایران از یک کشور قرون وسطایی به درون تاریخ جدید پرتاب می‌شود. نگاهی به برخی اقدامات فرهنگی این دوره به صورت فهرست‌وار نشان می‌دهد که چه دوره بزرگ و پر شتابی را پشت‌سر گذاشته‌ایم بی‌آنکه در بزرگی کارها و برجستگی اقدامات، دقیق شده باشیم. در این فاصله شانزده ساله مدرسه تجارت و مدرسه فلاحت و مدرسه حقوق و مدرسه علوم سیاسی و سرانجام دانشگاه تهران تاسیس می‌شود، قانون اعزام محصل به اروپا تصویب و اجرا می‌گردد، قانون مدنی ایران از تصویب مجلس می‌گذرد، قانون جدید تشکیلات دادگستری به تصویب می‌رسد، در واقع دادگستری به وجود می‌آید، آرامگاه فردوسی و حافظ ساخته می‌شود، به محصلین بی‌بضاعت چه در دوره متوسطه و چه در دوره عالی هزینه تحصیلی تعلق می‌گیرد، گرد و غبار هزار ساله از چهره شهرها سترده می‌شود و لایق نام تازه می‌شوند. دزداب زاهدان می‌شود، بارفروش بابل، نصیرآباد زابل، ترشیز کاشمر و… در عین حال ساختمان پست و بنای وزارت خارجه و ساختمان ثبت اسناد و موزه ایران باستان و بسیار بناهای دیگر ساخته می‌شود، ثبت اسناد شکل می‌گیرد، نام خانوادگی پیدا می‌شود، سرشماری باب می‌شود، نظام وظیفه اساس می‌یابد، فرهنگستان درست می‌شود و هزار کار دیگر….
۱۳۰۴ – ۱۳۲۰
تحولات فرهنگی در یک نگاه
۱۳۰۴
- ۱۱ فروردین ماه ۱۳۰۴ ـ قانون اصلاح تقویم از مجلس شورای ملی گذشت. به موجب این قانون ادارات دولتی ـ بنگاهها ـ مؤسسات اداری و اقتصادی و تجار و کسبه موظف شدند به جای ماههای حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو، حوت ماههای جدید را به این شرح فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند، استعمال نمایند. شش ماه اول سی‌ویک روز، پنج ماه دوم سی روز، ماه آخر ۲۹ روز و در سالهای کبیسه ۳۰ روز شد.
- ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۰۴ ـ قانون نسخ القاب و درجات نظامی سابق از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و افراد ایرانی مکلف شدند دارای نام و نام خانوادگی باشند.
- ۱۶ خرداد ماه ۱۳۰۴ ـ قانون خدمت نظام اجباری مشتمل بر سی‌وشش ماده به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب ماده اول آن کلیه اتباع ذکور ایران اعم از سکنه شهرها و قصبات و ایلات و متوقفین در خارج از ایران از اول سن بیست‌ویک سالگی مکلف به خدمت سربازی می‌باشند. مدت خدمت دوسال خواهد بود.
۱۳۰۵
- ۱۹ تیر ماه ۱۳۰۵ ـ اولین شمارة روزنامه اطلاعات به مدیریت و سردبیری عباس مسعودی در تهران منتشر شد.
- ۲۵ مرداد ماه ۱۳۰۵ ـ بلدیه ایران اخطار زیر را صادر کرد: “چون استعمال حشیش علاوه بر مضرات محسوسه که دارد از علل عمده ابتلاء به مرض جنون است, به‌طوری که سابقاً هم اقدام شده به عموم اخطار می‌شود که خرید و فروش و استعمال حشیش از نقطه‌نظر حفظ‌الصحه عمومی اکیداً ممنوع است و مرتکبین تعقیب و برطبق قانون جزای عمومی و نظامنامه امور خلافی مجازات خواهند شد. کفیل بلدیه سرهنگ بوذرجمهری”.
- ۵ مهر ماه ۱۳۰۵ ـ ۵۷ نفر محصل نظامی از طرف وزارت جنگ به اروپا اعزام شدند.
- ۲۱ مهرماه ۱۳۰۵ ـ دولت اعلام کرد قانون نظام اجباری از دهم آبان ماه به مرحله اجرا گذاشته شود.
- ۲۱ آبان ماه ۱۳۰۵ ـ بلدیه تهران اعلام کرد برای رفاه عمومی تا موقعی که چراغ برق عملیات خود را خاتمه دهد بوسیله چراغهای زنبوری که به فواصل نزدیک در معابر نصب نموده شهر را روشن می‌نماید.
- ۲۰ بهمن ماه ۱۳۰۵ ـ علی‌اکبر داور وزیر عدلیه تشکیلات قضائی و اداری وزارت عدلیه را منحل کرد.
۱۳۰۶
- ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ ـ سعید نفیسی به‌جای دکتر محمود افشار که به وزارت عدلیه منتقل شده به ریاست مدرسه عالی تجارت منصوب شد.
- ۷ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ ـ روزنامه تجدد ایران به مدیریت و نویسندگی میرزا سیدمحمد طباطبائی بطور یومیه در تهران انتشار یافت. این روزنامه ناشر افکار حزب تجدد ایران است.
- ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ ـ قضاوت کنسولی (کاپیتولاسیون) در ایران ملغی شد. در همین روز توسط سفارتخانه‌های ایران به دول آلمان، ایتالیا، بلژیک، هلند، سویس و اسپانی اعلام شد که نظر به الغاء قضاوت کنسول‌ها و مزایای اتباع خارجه در ایران و نظر به تغییراتی که در اوضاع مملکتی پیش‌آمده دولت ایران عهودی را که محتوی حقوق ممتازه برای اتباع خارجی باشد فسخ و اعلام می‌نماید که بعد از انقضاء مدت یکسال از تاریخ فوق (۱۹/۲/۱۳۰۷) عهود مزبور بکلی بلااثر خواهند بود. بالطبع دولتی مانند انگلیس و اتازونی(آمریکا) و دول اسکاندیناوی نیز که به‌عنوان کامله‌الوداد از این امتیازات استفاده می‌کردند دیگر بهره‌مند نخواهند شد.
- ۲ تیر ماه ۱۳۰۶ ـ کلاه جدیدی به‌نام کلاه پهلوی معمول و استعمال آن اجباری گردید. کلاه جدید با کلاه سابق این فرق را دارد که در جلوی کلاه سایه‌بان نصب گردیده است.
- ۱۵ تیر ماه ۱۳۰۶ ـ به‌دنبال الغاء کاپیتولاسیون کلیه کارگزاری‌ها منحل گردید و بطور کلی با بودجه خود به‌وزارت عدلیه منتقل شدند.
- ۸ مهر ماه ۱۳۰۶ ـ مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی افتتاح و شروع به کار کرد. این مدرسه از ادغام مدرسه عالی علوم سیاسی و مدرسه عالی حقوق تشکیل گردیده است و ریاست آن با میرزاعلی‌اکبرخان دهخدا می‌باشد.
- ۱۸ آذر ماه ۱۳۰۶ ـ عده زیادی از علمای اصفهان و سایر شهرها به‌پیشوائی حاج‌آقا نورالله فشارکی و سیدالعراقین به‌علت اجرای نظام اجباری به‌قم مهاجرت کردند. در اغلب شهرها اجتماعات و اعتصابات شروع شد و بعضی از شهرها تعطیل شدند و کسبه دست از کار کشیدند.
در این روز حاج مخبرالسلطنه هدایت رئیس‌الوزراء، عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار، حاج سید محمد امامی امام جمعه تهران و حاج سیدجواد ظهیرالاسلام به‌قم رفتند پس از مذاکراه خواسته آقایان علماء به‌این شرح عنوان شد:
تجدیدنظر در قانون اجباری ـ انتخاب پنج نفر از علمای طراز اول در مجلس، تعیین نظار شرعیات در ولایات ـ جلوگیری از منهیات ـ اجرای مواد مربوط به محاضر شرع که در تشکیلات سابق عدلیه پیش‌بینی بود.
در این جلسه از طرف دولت وعده‌های مساعد داده شد و قضیه ختم و رفع نگرانی گردید.
۱۳۰۷
- ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۰۷ ـ جلد اول قانون مدنی ایران مشتمل بر ۹۵۵ ماده فی‌المجلس از طرف نمایندگان به تصویب رسید.
تهیه و تنظیم قانون مدنی که از اهم قوانین است تحت نظر کمیسیونی به ریاست علی‌اکبر داور وزیر عدلیه انجام گرفت. اعضاء کمیسیون عبارت بودند از سیدمحسن صدر(صدرالاشراف)، حاج سیدنصرالله تقوی، حاج سیدمحمد فاطمی‌قمی، مصطفی عدل(منصورالسلطنه)، شیخ علی‌بابا عالم، سیدکاظم عصار و شیخ محمدعلی کاشی، اعضای کمیسیون مزبور در تهیه قانون مزبور به چند کتاب معتبر فقهی از جمله شرایع‌الاسلام، شرح لمعه و جواهر توجه داشته‌اند.
- ۱ خردادماه ۱۳۰۷ ـ قانون اعزام محصل به خارج به تصویب رسید. به موجب این قانون دولت همه ساله یکصدنفر محصل را به هزینه خود برای انجام تحصیلات عالیه به اروپا اعزام خواهد نمود.
- ۲۶ تیرماه ۱۳۰۷ ـ قانون انحصار تریاک به تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب این قانون امور مربوط به تریاک اعم از معاملات و نگهداری و تیار و حمل و نقل و صدور تریاک و شیره و چونه از هر حیث در داخل و خارج منحصر به دولت گردید.
- ۹ مرداد ماه ۱۳۰۷ ـ قانون اصول تشکیلات جدید وزارت عدلیه که پس از تجدید نظر و اصلاحاتی از طرف وزیر عدلیه تقدیم مجلس شده بود به تصویب رسید.
- ۱ شهریور ماه ۱۳۰۷ ـ به حسین علاء وزیر مختار ایران در پاریس دستور داده شد تا پانزده نفر معلم برای مدارس متوسطه ایرانی استخدام کند.
- ۴ شهریور ماه ۱۳۰۷ ـ وزارت معارف اعلام کرد از مهر ۱۳۰۷ تعداد مدارس متوسطه تهران غیر از دارالمعلمین عالی هشت باب است و تعداد مدارس ابتدائی ۳۰ باب افزایش یافته است.
- ۱۲ شهریور ماه ۱۳۰۷ ـ ساختمان مقبره فردوسی با حضور والی خراسان آغاز شد.
- ۱۷ شهریور ماه ۱۳۰۷ ـ از امروز ساعت کار وزارتخانه‌ها به طریق ذیل است: صبح‌ها از چهار ساعت به‌ظهر تا ظهر. عصرها از دوساعت‌ونیم بعد از ظهر تا پنج‌ونیم بعد از ظهر
- ۱۷ شهریور ماه ۱۳۰۷ ـ وزارت معارف اعلام کرد به محصلین بی‌بضاعت دوره عالی ۱۲تومان در ماه و به محصلین بی‌بضاعت دوره دوم متوسطه هشت‌تومان در ماه هزینه تحصیلی پرداخت می‌شود.
- ۱۲ مهر ماه ۱۳۰۷ ـ اولین دسته محصلین که تعداد آنها یکصدوده نفر بودند برای انجام تحصیلات عالیه در رشته‌های مختلف به اروپا اعزام شدند. کلیه این محصلین از مدارس متوسط ایران که تحصیلات آن مورد قبول دولت فرانسه بود دیپلم گرفته بودند.
عده زیادی از این محصلین در عرصه سیاسی ایران رشد یافتند و برخی نیز مقام شامخ علمی پیدا کردند که نام بعضی از آنها از این قرار است:
دکترعبدالحمید زنگنه ـ دکترعزیزالله ملک‌اسمعیلی ـ حسین نقوی ـ دکترمرتضی آزموده ـ دکترکریم سنجابی ـ دکترسیدعلی شایگان ـ دکترلطفعلی صورتگر ـ مهندس‌غلامعلی فریور ـ مهندس‌عبدالله ریاضی ـ دکترجلال عقیلی ـ دکترحسین سامی‌راد ـ مهندس‌مهدی بازرگان ـ مهندس‌احمد رضوی ـ مهندس‌احمدعلی ابتهاج ـ دکترمصطفی حبیبی ـ خلیل ملکی ـ دکتررضا رادمنش ـ دکترابراهیم ریاحی ـ مهندس‌احمد حامی ـ دکترمهدی آذر ـ دکترمحمدعلی ملکی و دکترنصرت‌الله باستان
- ۳۰ مهر ماه ۱۳۰۷ ـ سیدمحمدعلی جمالزاده سرپرست محصلین ایران در آلمان شد.
- ۶ دی ماه ۱۳۰۷ ـ قانون توحید لباس در طی چهارماده به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید.
متن قانون توحید لباس به این شرح است:
ماده اول ـ کلیه اتباع ایران که برحسب مشاغل دولتی دارای لباس مخصوص نیستند در داخله مملکت مکلفند که ملبس به لباس متحدالشکل شوند و کلیه مستخدمین دولت اعم از قضائی و اداری مکلفند در موقع اشتغال به کار دولتی به لباس مخصوص قضائی یا اداری ملبس شوند در غیر آن موقع باید به لباس متحدالشکل ملبس شوند.
ماده دوم ـ طبقات هشتگانه ذیل از مقرارت این قانون مستثنی هستند: اولاً مجتهدین از مراجع تقلید مسلم که اشتغال به امور روحانی داشته باشند. ثانیاً مراجع امور شرعیه دهات و قصبات پس از برآمدن از عهده امتحان معینه. ثالثاً مفتیان اهل سنت و جماعت که از طرف دونفر از مفتیان مهم اهل سنت اجازه فتوی داشته باشند. رابعاً پیشنمازان دارای محراب. خامساً محدثین که از طرف دونفر از مجتهدین مجاز اجازه روایت داشته باشند. سادساً طلاب مشتغلین به فقه و اصول که در درجه خود از عهده امتحان برآیند. سابعاً مدرسین فقه و اصول و حکمت الهی. ثامناً روحانیون ایرانیان غیر مسلم.
ماده سوم و چهارم به اجرای قانون از اول فروردین ۱۳۰۸ در شهرها و قصبات و تا فروردین ۱۳۰۹ خارج از شهر و جریمه تخلف از آن می‌باشد.
۱۳۰۸
- ۴ آذر ماه ۱۳۰۸ ـ مدرسه عالی فلاحت تاسیس و شروع به کار کرد.
۱۳۰۹
- ۱۳ آبان ماه ۱۳۰۹ ـ نام شهر دزدآب به زاهدان و نام شهر نصیرآباد به زابل تبدیل گردید.
۱۳۱۰
- ۴ آبان ماه ۱۳۱۰ ـ نام شهر بارفروش به بابل تغییر یافت.
۱۳۱۱
- ۷ اردیبهشت ماه ۱۳۱۱ ـ رابیندرانات تاگور ادیب و فیلسوف بزرگ هندوستان با همراهان به تهران وارد شد. وزیر معارف و معاون وزارتخانه و عده‌ای از فضلا و نویسندگان از ایشان استقبال کردند. آقای دینشاه ایرانی رئیس انجمن زرتشتیان هندوستان نیز به‌اتفاق تاگور وارد ایران شد.
- ۱ آبان ماه ۱۳۱۱ ـ نام شهر ناصری به اهواز مبدل گردید.
- ۱ آبان ماه ۱۳۱۱ ـ قانون اوزان و مقیاس‌ها به تصویب رسید و ملاک کار گردید. برطبق این قانون واحد وزن کیلوگرم، واحد طول متر، واحد سطح مترمربع، واحد حجم مترمکعب و اضعاف و اجزا مقیاس‌های مزبور مطابق اصول متری معین شد.
۱۳۱۳
- ۸ خرداد ماه ۱۳۱۳ ـ قانون اجازه تأسیس دانشگاه تهران صادر شد.
- ۵ مرداد ماه ۱۳۱۳ ـ ساختمان جدید اداره پست در خیابان سپه افتتاح شد. این ساختمان به مدت شش سال در دست ساختن بود. و مجموعاً پنج میلیون ریال هزینه آن شده است. این بنا در سه طبقه ساخته شده است.
- ۱۹ مرداد ماه ۱۳۱۳ ـ موسسه آژانس پارس (خبرگزاری پارس) که مرکز کسب و نشر اخبار جهان و اطلاعات داخلی مملکت است افتتاح شد و کار خود را شروع کرد.
- ۲۱ مرداد ماه ۱۳۱۳ ـ نام شهر ترشیز به کاشمر تبدیل شد.
- ۳ مهر ماه ۱۳۱۳ ـ فروغی رئیس‌الوزراء به دعوت حکمت وزیر معارف، دانشکده فنی را افتتاح کرد پس از نطق حکمت، دکتر محمود حسابی کفیل دانشکده گزارش جامعی قرائت نمود بعد منصور وزیر طرق ضرورت دانشکده را تأئید کرد. منصور افزود تا کنون وزارت طرق ۱۶۰ محصل به اروپا اعزام داشته است ولی این عده کافی نیست و باید کادر فنی در ایران تربیت شوند.
- ۱۲ مهر ماه ۱۳۱۳ ـ کنگره فردوسی با جشن هزارمین سال تولد شاعر با شرکت چهل نفر از مستشرقین و دانشمندان ممالک خارجه، رجال و نویسندگان فاضل و اعیان و اشراف در تالار مدرسه دارالفنون با نطق محمدعلی فروغی رئیس‌الوزراء افتتاح شد. در جلسة اول حاج محتشم‌السلطنه اسفندیاری به ریاست و پرفسور کریستنسن دانمارکی و پرفسور زادر آلمانی به نیابت ریاست، پرفسور هانری ماسه فرانسوی و دکتر عبدالوهاب عزام مصری به سمت منشی کنگره انتخاب شدند. کنگره از امروز به مدت یک هفته ادامه پیدا خواهد کرد.
- ۲۰ مهرماه ۱۳۱۳ ـ آرامگاه فردوسی با نطق رضاشاه افتتاح شد.
- این بنا ۱۸ متر ارتفاع دارد و یک ایوان چهل متری از سنگ این بنای عظیم را در وسط خود گرفته. از سمت شرق و غرب دو دریچه کوچک به داخل این بنا باز می‌شود، سقف این مقبره با کاشی‌های زیبا و مقرنس ساخته شده در وسط این محوطه کوچک سنگ مزار فردوسی مشاهده می‌شود که قریب یک‌متر از سطح زمین بلندتر است.
- ۲۷ مهرماه ۱۳۱۳ ـ کنگره فردوسی پایان یافت و مستشرقین از طریق بندرانزلی و کرمانشاه به اوطان خود بازگشتند.
- ۳۰ مهرماه ۱۳۱۳ ـ خیابان علاءالدوله که از بهترین خیابان‌های تهران است به مناسبت یکهزارمین سال تولد حکیم‌ابوالقاسم فردوسی به نام آن شاعر نام‌گذاری شد.
- ۱۵ بهمن ماه ۱۳۱۳ ـ سنگ اول بنای دانشگاه تهران به دست شاه در اراضی جلالیه نصب گردید. زمین خریداری شده برای دانشگاه دویست‌هزار متر که به مبلغ یکصدهزار تومان از حاج‌رحیم اتحادیه‌تبریزی به متری ۵ ریال خریداری شد.
- ۱۵ بهمن ماه ۱۳۱۳ ـ تالار تشریح دانشکده پزشکی دانشگاه تهران گشایش یافت.
- ۲۴ یهمن ماه ۱۳۱۳ ـ مراسم افتتاح رسمی دانشگاه در عمارت دانشکده حقوق به عمل آمد. در این روز حاج‌سیدنصرالله تقوی به ریاست دانشکده معقول و منقول، علی‌اکبر دهخدا به ریاست دانشکده حقوق. دکترمحمدحسین لقمان ادهم به ریاست دانشکده پزشکی، دکترمحمد حسابی به ریاست دانشکده فنی و دکترعیسی صدیق به ریاست دانشکده ادبیات و علوم و دانشسرای عالی منصوب شدند.
۱۳۱۴
- ۱ فروردین ماه ۱۳۱۴ ـ تاریخ رسمی کشور بر ماههای شمسی تنظیم گردید و به کار بردن ماههای هجری قمری ممنوع شد.
- ۱ فروردین ماه ۱۳۱۴ ـ طبق بخشنامه وزارت امور خارجه از این تاریخ خارجیان باید “پرس” را ایران و “پرسان” را ایرانی بخوانند.
- ۱۵ فروردین ماه ۱۳۱۴ ـ تحصیلات صادق رضازاده‌شفق و عیسی صدیق معادل دکترای فلسفه تشخیص داده شد.
- ۲۶ فروردین ماه ۱۳۱۴ ـ امتیاز روزنامه یومیه ایران از طرف وزارت معارف از زین‌العابدین رهنما به مجید موقر انتقال داده شد. دفتر و تأسیسات چاپخانه روزنامه ایران نیز به وی سپرده شد.
- ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۱۴ ـ برای توسعه و تکمیل زبان فارسی و وضع واژه‌های جدید فارسی و جایگزین نمودن آنها به جای لغات بیگانه سازمانی به نام “فرهنگستان ایران” تاسیس یافت. در این سازمان نخبه دانشمندان معاصر در رشته‌های مختلف عضویت یافتند. در همین روز ذکاءالملک‌فروغی رئیس‌الوزراء به ریاست فرهنگستان و ادیب‌السلطنه سمیعی و حاج سیدنصرالله تقوی به نیابت ریاست انتخاب شدند. غلامعلی رعدی آذرخشی رئیس دبیرخانه برگزیده شد. فرهنگستان از تاریخ تأسیس به وضع لغات جدیدی پرداخت که تدریجاً از این تاریخ ملاک کارها قرار گرفت.
- ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۳۱۴ ـ اساسنامه فرهنگستان به تصویب هیات وزیران رسید.
- ۲۸ خرداد ماه ۱۳۱۴ ـ کلاه مردم ایران تغییر کرد و کلاه پهلوی که دارای یک لبه بود متروک گردید و تمام افراد کشور مقید شدند کلاه بین‌المللی (تمام لبه بنام شاپو) استعمال نمایند. بخشنامه‌ای در این زمینه از طرف وزارت داخله صادر شد. ضمن آن آمده است استعمال کلاه بین‌المللی برای مامورین دولتی اجباری است و باید هر چه زودتر کلیه مامورین کلاه خود را تغییر دهند و هریک از مأمورین و مستخدمین تعلل یا استنکاف نمایند فوراً منتظرخدمت خواهند شد.
- ۹ مرداد ماه ۱۳۱۴ ـ کلیة عناوین از قبیل خان، بیک، میرزا، امیر که قبل یا بعد از اسم بکار می‌بردند ملغی شد و عنوان مقامات کشور نیز “جناب” شد. نام سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها نیز فقط به اسم اصلی نوشته خواهد شد مانند وزارت داخله و اداره گمرک.
- ۳۰ مرداد ماه ۱۳۱۴ ـ تعیین نام خانوادگی برای عموم اجباری شد.
- ۱ شهریور ماه ۱۳۱۴ ـ دانشگاه جنگ تأسیس و کار خود را آغاز کرد. دانشگاه مزبور شامل دوره‌های فرماندهی و ستاد است و حداقل تحصیل در آن دوسال می‌باشد. شرط ورود به دانشگاه داشتن درجه سروانی و سرگردی و سرهنگی است و برای احراز درجه سرتیپی طی دوره دوساله دانشگاه ضروری است. برای تأسیس دانشگاه یک هیئت فرانسوی تحت ریاست سپهبد ژاندر وارد ایران شدند و تعلیمات نظامی و تدریس دروس به عهده آنها بود. ریاست دانشگاه جنگ بعهده سرلشگرعزیزالله ضرغامی رئیس ستاد ارتش قرار داده شد. هیئت فرانسوی پس از شروع جنگ بین‌المللی از ایران رفتند و اداره آن به عهده افسران ایرانی قرار گرفت.
- ۱۸ شهریور ماه ۱۳۱۴ ـ عمارت جدید ثبت اسناد تکمیل و افتتاح شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
- ۲۰ شهریور ماه ۱۳۱۴ ـ بنا به پیشنهاد فرهنگستان و تصویب هیئت وزیران نام تعدادی از شهرهای ایران تغییر یافت. فرهنگستان با توجه به سوابق تاریخی و اجتماعی شهرها نام تازه‌ای بشرح زیر برای آنها انتخاب نمود: قمشه (شهرضا)، ناصری (اهواز)، عبادان (آبادان)، عباسی (بندرعباس)، انزلی (بندرپهلوی)، ارومیه (رضائیه)، سلماس (شاهپور)، هارون‌آباد (شاه‌آبادغرب)، بارفروش (بابل)، سخت‌سر (رامسر)، دهکرد (شهرکرد)، محمره (خرمشهر)، علی‌آباد (شاهی)، نصرت‌آباد (زابل)، استرآباد (گرگان)، دزداب (زاهدان)، تون (فردوس)، ترشیز (کاشمر)، فیض (شهداد)، عراق (اراک)، خورموسی (بندرشاهپور)، بمپور (ایرانشهر)، حسین‌آباد پشتکوه (ایلام)، مال‌امیر (ایذه)، بنی‌طرف (دشت میشان)، فلاحیه (شادگان)، هفاجیه (سوسنگرد)، ده‌نو (نوشهر)، مشهدسر (بابلسر)، اشرف (بهشهر).
- ۲۲ مهرماه ۱۳۱۴ ـ عده‌ای از بانوان به اشاره دولت برای خود کانون برپا ساختند و نام آن را کانون بانوان گذاشتند.
- ۲۱۱ آبان ماه ۱۳۱۴ ـ موزه آستانه قم و بیمارستان سیدمحمد فاطمی‌قمی توسط رئیس‌الوزراء در قم افتتاح گردید.
- ۱۷ دی ماه ۱۳۱۴ ـ با برگزاری جشنی در دانشسرای عالی و شرکت شاه و همسر و دختران وی موضوع کشف حجاب در ایران اعلام گردید.
- ۲۰ دی ماه ۱۳۱۴ ـ آقای حسن وثوق (وثوق‌الدوله) رئیس‌الوزرای سابق که از ادباء و شعرا و دانشمندان معاصر می‌باشد بجای محمدعلی فروغی به ریاست فرهنگستان منصوب و مشغول گردید.
۱۳۱۵
- ۳ اردیبهشت ماه ۱۳۱۵ ـ عمارت تازه بانک ملی ایران در خیابان فردوسی افتتاح شد.
- ۲۰ اردیبهشت ماه ۱۳۱۵ ـ وزارت فرهنگ برای آموزش سالمندان مبادرت به تشکیل کلاس‌های شبانه بنام کلاس‌های اکابر نمود. کلیه اتباع ذکور ایران بین ۱۸ تا ۴۰ سالگی موظف به حضور در کلاس‌ها و تحصیل شدند.
- ۱۱ مرداد ماه ۱۳۱۵ ـ ساختمان موزه‌ای در آستان قدس شروع گردید.
- ۳۰ مرداد ماه ۱۳۱۵ ـ مجموعاً ۷۰۵ کلاس اکابر در کلیه نقاط کشور تأسیس شد.
۱۳۱۶
- ۱۵ فروردین ماه ۱۳۱۶ ـ برای ساختن کاخ دادگستری پیمانی با کمپانی اشکودا تنظیم و مقرر شد ظرف سی‌ودو ماه کلیه عملیات ساختمانی به پایان برسد.
۱۳۱۷
- ۲ مهرماه ۱۳۱۷ ـ هنرستان دختران با حضور هیات دولت و امرا و نمایندگان مجلس افتتاح شد.
- ۸ دی ماه ۱۳۱۷ ـ به موجب تصویبنامه هیئت وزیران سازمانی به نام “سازمان پرورش افکار” تحت نظر دکتر احمد متین دفتری وزیر دادگستری تشکیل شد. اعضاء هیئت مرکزی آن عبارتند از: دکترسید علی شایگان معاون دانشکده حقوق، دکترعیسی صدیق رئیس دانشکده ادبیات و علوم و دانشسرای عالی، دکترآشتیانی معاون دانشکده پزشکی، فروزانفر معاون دانشکده معقول و منقول
۱۳۱۸
- ۹ خردادماه ۱۳۱۸ ـ لایحه دولت مبنی بر سرشماری جمعیت ایران از تصویب مجلس شورای ملی گذشت.
- ۵ مهر ماه ۱۳۱۸ ـ نخستین دستة داوطلبان هواپیمائی کشور فارغ‌التحصیل شده گواهینامه گرفتند. این دسته ده نفر بودند که سه نفر از آنها زن و هفت نفر مرد بودند.
- ۲۳ دی ماه ۱۳۱۸ ـ مجلس به وزارت پست و تلگراف اجازه داد آموزشگاه اختصاصی دائر کند.
- ۱۰ اسفند ماه ۱۳۱۸ ـ به مناسبت سرشماری عمومی در ایران امروز تعطیل عمومی اعلام شد و هیچکس حق خروج از منزل را نداشت. در این سرشماری جمعیت ایران ۸۶۷ ۳۳۸ ۱۸ نفر برآورد گردید. شهر تهران ۰۸۷ ۵۴۰ نفر سکنه داشت.
۱۳۱۹
- ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۱۹ ـ آئین گشایش دستگاه فرستنده رادیوی تهران انجام شد.
- ۲۴ اسفند ماه ۱۳۱۹ ـ ساختمان دانشکده حقوق در کاخ وسیع و مجلل دانشگاه افتتاح شد. در این ساختمان چند سالن برای کنفرانس ساخته شده و علاوه بر اتاق‌های متعدد مکانی برای کتابخانه در نظر گرفته شده است که گنجایش بیش از سی‌هزار جلد کتاب دارد.
وزیر فرهنگ گزارش داد این ساختمان ۳۳۴۰ متر مربع زیربنا دارد و بوسیله شرکت سنتاب بطور مقاطعه انجام گرفته و بوسیله دستگاه حرارت مرکزی گرم می‌شود. در مراسم افتتاح دانشکده حقوق، علی‌اکبر دهخدا رئیس و دکتر شایگان معاون از پیشرفتهای مملکت اظهار مسرت نمودند.
ــــــــــــــــــــ
منبع: فصلنامه تلاش / شماره ۲۳ / تکاپوی فرهنگی در دوره رضاشاه
