جزیره خارک
هلاندیها که از هرج‌ومرج قبل از کریم‌خان استفاده کرده از بصره به‌جزیره خارک که اکنون کشتی ما از نزدیکی آن می‌گذرد، آمدند و استحکاماتی ساختند. این جزیره در ده‌فرسخی شمال غربی بوشهر است. یک فرسخ و نیم طول و یک فرسخ عرض دارد. در محصول مروارید، این‌جزیره رقیب بحرین است. ماهی و گچ نیز از مال‌التجاره‌های آنجاست. مروارید خارک در صلابت و سفیدی بر مروارید بحرین و «سرندیب» ترجیح دارد. عدة سکنة آن را در آن عهد، دوازده‌هزار نفر نوشته‌اند. بیشتر سنّی هستند. شغلشان تجارت و ملاحّی و صید مروارید است اما کریم‌خان، خارک را از آنها گرفته، به‌فرانسویها بخشید که به‌تجارت مشغول باشند. فرانسویها مواظبت کاملی در آنجا نکردند و بعدها در عهد قاجاریه، انگلیسیها به‌خیال تصرف آن افتادند، زیرا که موقعیت نظامی مهمی دارد. دو مرتبه در موقع جنگهای هرات این جزیره را ایستگاه نظامی کردند و مأمورین و اموال خود را از بوشهر به‌آنجا نقل نمودند، لیکن بعد از «مصالحه‌پاریس» آنجا را تخلیه کردند. در مقابل جزیره خارک، جزیره خارکو است که زمستانها غالباً غیرمسکون و تابستانها منزلگاه ماهیگیران است.
