امکانات بهره‌برداری مشترک از شط العرب بسیار بالاست، با لاروبی آن می‌توان بر ظرفیت کشتی‌رانیش افزود. می‌توان کارگاه های تعمیر کشتی در آن برپا کرد. می‌توان تسهیلات جهانگردی در آن فراهم آورد و درآمدهای قابل ملاحظه برای ساکنان هر دو سوی آن تأمین کرد ـ اگر ایران و عراق به همکاری سازنده در شط بپردازند.
اکنون که نیروهای دفاعی ایران با نمایش بی‌ادعا ولی بسیار مؤثر خود پایه‌های نظامی سیاست ایران را در شط العرب گذاشته‌اند زمان آنست که در دو جبهه دیگر نیز ابتکار عمل همچنان در دست ایران نگهداشته شود.
در زمینه دیپلماتیک ایران تاکنون همه دورهای مبارزه را برده است. عراقی‌ها نتوانسته‌اند پشتیبانی هیچ قدرتی را که در این منطقه به حساب آید جلب کنند. دعاوی بی‌پایه و گاه دیوانه‌وار دستگاه‌های تبلیغاتی آنها از برانگیختن حتی توده‌های عراقی برنیامده است. در دنیای عرب اصرار عراق را به کشاندن اختلاف شط العرب به حد یک تصادم با ایران با شگفتی و عدم قبول می‌نگرند و در خارج از بخش عربی بنگاه سخن‌پراکنی انگلستان مایه تسلی خاطری برای رهبران سرگشته بغداد بوده است.
این انزوای عراق باید با پیشنهادهای روشن و مشخصی از جانب ایران در باره‌ی آینده‌ی شط العرب تکمیل شود. اینکه ایران کشتی‌های خود را، یا به مقصد خود را، با پرچم ملی از شط العرب بگذراند کافی نیست. عراقی‌ها باید در وضعی قرار داده شوند که یا پیشنهادهای منطقی ایران را بپذیرند و یا در چشم همگان ناتوانی خود را برای دست‌زدن به هر اقدام منصفانه نشان دهند.
امکانات بهره‌برداری مشترک از شط العرب بسیار بالاست، با لاروبی آن می‌توان بر ظرفیت کشتی‌رانیش افزود. می‌توان کارگاه های تعمیر کشتی در آن برپا کرد. می‌توان تسهیلات جهانگردی در آن فراهم آورد و درآمدهای قابل ملاحظه برای ساکنان هر دو سوی آن تأمین کرد ـ اگر ایران و عراق به همکاری سازنده در شط بپردازند.
امروز حکومت عراق، که همه معایب و کم‌وکاستی‌های امپراتوری عثمانی را در بین‌النهرین به میراث برده است، ترجیح می‌دهد مانند دوران آن امپراتوری سترون شط العرب بیهوده بماند و عراق و ایران از نعمت‌های آن بی بهره گردند، تا موافقتی در جهت حق اصول میان دو کشور حاصل آید. ولی این مانع نخواهد شد که ایران طرح‌های خود را عرضه دارد و دست کم به عراقی‌ها راه جانشینی نشان دهد، تا وقتی که از حالت غم‌انگیز و خنده‌آور کنونی بدر آیند و کشوری را که مایه عبرت جهانیان شده است به حالت عادی‌تر و آرامتری بازگردانند.
در عین حال باید در یک جبهه مهم دیگر بر امکانات استفاده خود از شط العرب و بندرهای آن بیفزاید. اداره‌ی بندرهای ایران که در هیچ‌جا رضایت بخش نیست و در بندرعباس بیرون از موازین خرد است و در بوشهر و بندر شاهپور کمتر از امکانات است، در خرمشهر به غفلت و ندیده گرفتن بعضی اصول اولیه کارآئی متهم است. کارشناسان کشتیرانی ملی ایران طرحی تهیه کرده‌اند که با هزینه چند ده میلیون ریال می‌توان بر ظرفیت بندر تا دو برابر افزود و از میزان معطلی کشتی‌ها به مقدار زیاد کاست.
اگر بندرهای ایران خاصه در شط العرب، برای شرکت‌های کشتیرانی جاذب‌تر از آن شود که تا کنون بوده است، دست ما در کشمکش کنونی نیرومندتر خواهد گردید. افزون بر تسهیلات بندری و استخدام و تربیت راهنمایان کشتی‌ها به تعداد کافی و لاروبی شط در هر جا که به اختیار مقامات ایرانی باشد، و وضع مقررات روشنی از جانب مقامات بندری ایران، همه به محدود ساختن قدرت دست‌اندازی عراق در شط العرب کمک خواهد کرد.
نیروی دریائی ما در یک هفته گذشته اعمال حق حاکمیت ایران را در شط العرب تضمین کرده است. ولی استفاده از این حق بستگی به دستگاه‌های دیگری دارد که تاکنون چندان در بند توسعه امکانات ایران در خلیج فارس و بندرگاه‌های آن نبوده‌اند. مسئله اداره‌ی کارآمد بندرها بدین ترتیب در پرتو تحولات تازه اهمیتی بیشتر می‌یابد از این پس نمی‌توان با سهل‌انگاری‌های معمول گذشته به کشتی های منتظر وسائل تخلیه و بارگیری غیرکافی، مقررات مزاحم، اسکله‌هائی که یا بکلی بیکاراند و یا بیش از حد بار بر روی خود دارند و به “سورشارژ” های پیاپی نگریست. همچنانکه در آینده‌ی نزدیک مشاهده‌ی کشتی‌هائی که ترجیح خواهند داد بارهای به مقصد ایران را در یکی از بندرهای رو به توسعه جنوب خلیج فارس تخلیه کنند آسان نخواهد بود.
