هزینه اقتصاد ایران اساساً سنگین است و هر کاری که در ایران انجام می‌گیرد از کار مشابهش در کشورهای دیگر گرانتر تمام می‌شود. با آن که دستمزدها در ایران بسیار پائین‌تر از کشورهای پیشرفته است هزینه کالا در ایران به حد خارج از تناسبی بالاتر از آن کشورهاست.
کالای صنعتی گران
آیندگان ۶ آذر ۱۳۴۸
داریوش همایون
در حالی که کشاورزان مازندران و گرگان شکایت دارند که بهای محصول دانه‌های روغنی آنان پیوسته پایین می‌آید و انحصاراتی که تولید روغن نباتی را در دست دارند هر سال مبالغ کمتری برای خرید محصول آنان پیشنهاد می‌کنند، کارخانه‌ها دولت را برای بالا بردن قیمت روغن نباتی زیر فشار گذاشته‌اند و توزیع روغن را چنان پایین آورده‌اند که موجودی آن رو به پایان است. بهانه آنها بالا رفتن بهای مواد خام روغن نباتی در خارج است. اما هیچکس اشاره نمی‌کند که روغن نباتی در خارج ارزانتر از ایران است.
این نخستین بار نیست که کارخانه‌های روغن نباتی در تلاش افزودن بر قیمت‌های خود افتاده‌اند و سیر صعودی قیمت‌های مواد ساخته شده در ایران نیز تنها در مورد روغن نباتی پیش نیامده است. صنایع ایران بر رویهم گرانند و هر سال گرانتر می‌شوند. کالاهای ساخت ایران تنها در “بازار اسیر”ی که سیاست‌های حمایتی و تشویق‌آمیز شدید و گاه افراطی دولت برایشان فراهم آورده می‌توانند به فروش رسند.
مردمی که در خارج از ایران اختیار گزینش دارند و می‌توانند قیمت‌های مناسب تقاضا کنند و ناچار نیستند هر چه را به آنها عرضه می‌شود، بدون توجه به پایین بودن کیفیت و بالا بودن قیمت، بخرند در برابر کالاهای ایرانی مقاومتی نشان می‌دهند که حتی نزدیکی راه و اندک بودن هزینه‌های حمل و نقل نتوانسته است از شدت آن بکاهد.
حتی در بازارهای جنوب خلیج‌فارس صنایع ایران نتوانسته‌اند جای پائی بدست آورند که نزدیکی مسافت و وجود ده‌هاهزار ایرانی مشتاق خرید کالاهای ایران آن را از هر جهت آسان می‌کند. تفاوت قیمت این کالاها با کالاهای مشابهی که از دورترین کشورها می‌رسد چنان است که تنها در صورت مداخله دولت و دادن کمک خرجهای گزاف می‌توان امیدی به افزایش صدور اجناس ساخت ایران به خلیج‌فارس داشت.
هزینه اقتصاد ایران اساساً سنگین است و هر کاری که در ایران انجام می‌گیرد از کار مشابهش در کشورهای دیگر گرانتر تمام می‌شود. با آن که دستمزدها در ایران بسیار پائین‌تر از کشورهای پیشرفته است هزینه کالا در ایران به حد خارج از تناسبی بالاتر از آن کشورهاست.
اما گرانی محصولات صنعتی ایران تنها مولود این عامل بالا بودن هزینه اقتصاد نیست. نبود کنترل کافی و باز بودن دست سازندگان در تحمیل قیمت‌های خود و تشویق بیشتر از اندازه‌ای که از هر گونه سرمایه‌گذاری می‌شود و دستکاری مقررات مالیاتی و واردات به سود دارندگان سرمایه‌های بزرگ وضعی پیش آورده است که صاحبان صنایع عموماً به هیچ مقدار سود قانع نیستند و برگشت سرمایه به میزان سی‌وچهل درصد در سال برای پاره‌ای از آنان امر طبیعی است.
صنایع ایران با یک تصور نادرست شروع شده‌اند و تا این فرض اساسی تصحیح نشود نمی‌توان از آنها توقع رقابت بردار بودن با صنایع خارجی داشت. صنعت ایران اساساً خاصیت “جانشینی واردات” دارد. هدف آن پر کردن بازاری بسته بر محصولات وارداتی خارج است. هر چند حتی در این هدف نیز کامیاب نگردیده است و در کمتر موردی از حالت مونتاژکننده و بسته‌بندی کننده خارج شده است.
اگر زمانی صنایع ایران هدف صادراتی پیدا کنند و قصدشان مانند هر صنعت پیشرو دیگری فروش جنس در هر بازار و در برابر هر مقدار رقابت باشد، آنگاه در مسئله هزینه تولید محتاطتر عمل خواهند کرد و بیش از حساب سرعت برگشت سرمایه به افزون فروش و بالا بردن تولید توجه خواهند یافت. ما هنوز صنایع خود را در گلخانه می‌پروریم و نه عجب اگر این صنایع تاب هوای بیرون و میدان رقابت آزاد را نمی‌آورند و حتی از رخنه در بازارهای پیرامون ایران نیز برنمی‌آیند.
تاوان کم‌وکاستی‌های این سیاست صنعتی را مصرف‌کننده ایرانی می‌دهد. محصولی که مونتاژ شده داخلی آن دو یا سه برابر از ساخت خارجش گرانتر و کیفیتش در همین حدود است را می‌خرد و هر سال هم با دورنمای افزایش قیمت‌ها روبروست.
