Category: نوشته‌ها و گفته‌ها

‌

‌چنان‌كه از توضيح‌هاي دربارة تركيب دو واژة نه چندان مهمي مانند «چه بسا»، كه در بخش پيشين اشاره‌هايي به آن آوردم، مي‌توان دريافت، اشكالات مترجم ايراني در فهم مطلب تنها به نظام مفاهيم و مباحث اصلي متن‌هاي اساسي انديشه مربوط نمي‌شود، بلكه بسياري از مترجمان اهميت واژگان و جايگاه آن‌ها در عبارت‌هاي فارسي را نيز نمي‌دانند و در موارد بسياري ادب‌نمايي آنان حجاب بي‌اعتنايي به مباني نظري ترجمه است.

‌

ادامه‌ی مطلب

‌

‌کسی که به مناسبت پژوهشی به ترجمه‌های فارسی متن‌های اساسی اندیشة اروپایی مراجعه کند و فقراتی از آن‌ها را با متن اصلی بسنجد، به نکته‌هایی شگفت‌انگیز برخورد خواهد کرد. در هر سه ترجمة فارسی رسالة شهریار ماکیاوللی نیز چنین شگفتی‌هایی اندک نیست. مفسران ایتالیایی و فرانسوی، که به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در فهم ظرافت‌های اندیشة سیاسی ماکیاوللی دست یافته‌اند، و بویژه با توجه به آشنایی نزدیک آنان به زبان او، توانسته‌اند پرتوی بی‌سابقه بر نکته‌هایی که در نوشته‌های او وجود دارد، و تاکنون از نظر‌ها پنهان مانده بود، بیفکنند.

‌

ادامه‌ی مطلب

‌

‌برای هر فردی که از عقل سلیم بهره‌ای برده باشد، این‌که مترجم باید از موضوعی که کتابی دربارة آن ترجمه می‌کند اندک دانشی داشته باشد، باید از بدیهیات بوده باشد. با نظری به بسیاری از متن‌های ترجمه شده در سال‌های اخیر به آسانی می‌توان دریافت که این امرِ بدیهی، در کشوری که ادبیات عالیترین فرآوردة علمی و تتبعات لغوی و ادبی بالا‌ترین تولید علم به شمار می‌آید، مانند بسیاری از بدیهیات، چندان بدیهی نیست.

‌

ادامه‌ی مطلب

‌

‌تكرار مي‌كنم كه، به خلاف آن‌چه نويسندگان و مترجمان ايراني گفته‌اند، رسالة شهريار ماكياوللي نه تنها هيچ ربطي به «دستورنامه»، «اندرزنامه» و … ندارد، بلكه، برعكس، تدوين مبناي نظري اين انديشة سياسي جديد جز با گسستي از منطق سياستنامه‌ها ممكن نشده است. اگر اين بحث بر خواننده‌اي ــ يا مترجمي ــ روشن نشده باشد، بسياري از نكته‌هاي ظريف رسالة ماكياوللي از او فوت خواهد شد، چنان‌كه از نويسندگان ايراني و مترجمان فارسي فوت شده است.

‌

ادامه‌ی مطلب

چنان‌كه گذشت، ماكیاوللی، در سه رسالة مهم خود، شهریار، گفتارها و تاریخ فلورانس، توصیف تنش‌های نظام سیاسی هر دولت‌ـ شهر و كشوری را با اصطلاح «دو طبع مخالف» بیان كرده است. تأكید من بر این‌كه نمی‌توان این اصطلاح را نفهمید و آن رساله‌ها را ترجمه كرد، از این حیث اهمیت داشت كه اگرچه ماكیاوللی فیلسوف نبود، و به زبان فلسفی سخن نمی‌گفت، اما با اهل فلسفه هم سخن می‌گفت و، از این‌رو، شیوة نوشتاری او فلسفی است، یعنی با دقتی فلسفی دستگاه مفهومی اندیشة سیاسی خود را بیان كرده است تا به تعبیری كه در آغاز دفتر نخست از رسالة گفتارها آورده «راهی» را هموار كند كه تا زمان او كسی در آن قدم نگذاشته بود.

ادامه‌ی مطلب

من از این حیث به رسالة اسكینر و ترجمة فارسی آن اشاره كردم كه اسكینر از مفسران مهم اندیشة سیاسی سدة شانزدهم است و رسالة او تنها نوشتة مهمی است كه تاكنون دربارة ماكیاوللی به زبان فارسی ترجمه شده است.

ادامه‌ی مطلب

‌

‌یشتر، گفتم كه اندیشة سیاسی ماكیاوللی نقیض آن چیزی است كه در نوشته‌های فارسی آمده است. خواننده‌ای كه اندك آشنایی با مبانی اندیشة سیاسی جدید داشته باشد، با نظری به دو رسالة مهم او، در یكی از زبان‌های اروپایی، یا به تفسیرهای مهم اندیشة سیاسی ماكیاوللی، در خواهد یافت كه ترجمة این متن‌ها یا نوشته‌های فارسی تا چه پایه‌ای تُنُك‌مایه است. از اشاره‌های من به برخی از اشكالات ترجمة این متن‌ها نیز كمابیش می‌توان دریافت كه دانش ایرانی حتی در كلیات این مباحث نیز از حدِّ تفنن فراتر نرفته است.

‌

ادامه‌ی مطلب

‌

‌بر مبنای آنچه به اجمال دربارۀ اندیشۀ سیاسی ماکیاوللی از درسنامۀ حمید عنایت، و نیز مقدمه‌های مترجمان بر رسالۀ شهریار، آوردم، می‌توان گفت که اندیشۀ ماکیاوللی نقیض آن چیزی است که در این نوشته‌ها آمده است. به خلاف گفتۀ عنایت، شهریار مهم‌ترین نوشتۀ ماکیاوللی نیست و آن رساله را نیز نمی‌توان، و نباید، به برخی از تدابیری که ماکیاوللی برای نگاه داشت قدرت پیشنهاد کرده، و گویا موجب بدنامی او شده است، فروکاست. اگر اندیشۀ ماکیاوللی جز آن نبود که عنایت، و دیگر نویسندگان ایرانی، خلاصه‌ای از آن را بر مبنای خلاصه‌های دیگر نویسندگان آورده‌اند، نمی‌بایست اهمیتی داشته باشد.

ادامه‌ی مطلب

‌

‌از زمانی که رسالۀ شهریار ماکیاوللی نخستین بار توسط محمود محمود به فارسی برگرانده شده، بیش از هفت دهه گذشته است. این نخستین ترجمه به سال ۱۳۱۱ انتشار پیدا کرده واز آن پس نیز در ۱۳۲۴ تجدید چاپ شده است. محمود محمود بر ترجمۀ خود دیباچه‌ای را نیز افزوده که حاوی اطلاعاتی دربارۀ تاریخ ایتالیا و فلورانس، زندگی و نوشته‌های ماکیاوللی، و خلاصه‌ای از اندیشۀ سیاسی اوست. در این صفحات در مواردی مطالبی سودمند برای خوانندۀ آن زمان آمده است، اما اطلاعات نادرست نیز در آن‌ها اندک نیست.

ادامه‌ی مطلب

‌

در مدرسۀ علوم سیاسی و در نخستین دهه‌های دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران، اندیشۀ سیاسی جایی در میان موادی که تدریس می‌شد نداشت. علم سیاست در ذیل و در صورت حقوق عمومی، که مهم‌ترین بخش آن حقوق اساسی بود، وارد ایران شد.

ادامه‌ی مطلب