اهمیتی که خلیج فارس برای ایرانیان از نظرگاه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی و تجارتی و استراتژیک یافته به نحو فرخنده‌ای به ساحل شمالی خلیج فارس منتقل شده است. سرزمین غفلت‌های ده‌ها سال می‌رود که به مرکز توجه طراز اولی تبدیل گردد. به درستی دانسته شده است که هر سیاستی در خلیج فارس باید از کرانه آن آغاز گیرد. کرانۀ جنوبی ایران قرار نیست به صورت یک “ویترین” پیشرفت‌های ایران درآید. اما تصمیم قطعی برآنست که جای سزاوار مردم آن در زندگی ملی بدانها باز گردانده شود و بی‌عدالتی که در گذشته‌ها رفته است جبران پذیرد.
جنوب دور
آیندگان ۱۳ اردیبهشت ۱۳۴۹
داریوش همایون
اهمیتی که خلیج فارس برای ایرانیان از نظرگاه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی و تجارتی و استراتژیک یافته به نحو فرخنده‌ای به ساحل شمالی خلیج فارس منتقل شده است. سرزمین غفلت‌های ده‌ها سال می‌رود که به مرکز توجه طراز اولی تبدیل گردد. به درستی دانسته شده است که هر سیاستی در خلیج فارس باید از کرانه آن آغاز گیرد. کرانۀ جنوبی ایران قرار نیست به صورت یک “ویترین” پیشرفت‌های ایران درآید. اما تصمیم قطعی برآنست که جای سزاوار مردم آن در زندگی ملی بدانها باز گردانده شود و بی‌عدالتی که در گذشته‌ها رفته است جبران پذیرد.
شاهنشاه که سفرهای منظم به مناطق جنوبی کشور را به صورت سنتی درآورده‌اند در هر بازدید شاهد حرکت‌های تازه‌ای در جهت این هدف‌ها هستند. پانزده سالی پیش، رودررو با همه عوامل نامساعد، به تصمیم شخصی شاهانه شیراز به راه پیشرفت انداخته شد. لوله‌کشی گاز و کارخانه کود شیمیایی و دانشگاه پهلوی پیاپی آمدند و شیراز را یک قطب فرهنگی و اقتصادی کردند. آنگاه بندرعباس بود که هفت سال پیش از خواب گران برخاست و اکنون در میان این دو مرکز شهرها و جزیره‌ها اندک اندک دگرگون می‌شوند. راه‌ها و بندرگاه‌ها و فرودگاه‌ها خون در رگ‌های خشک سرزمین‌های آفتاب‌سوخته و رها شده می‌دوانند. کشاورزی و صنعت جوانه‌هایی میزند.
به همین درجۀ اهمیت تحول عمیق اجتماعی بوده است که در جنوب خاصه فارس، روی داده است. با پیش‌انداختن برنامۀ توسعۀ فارس به بهایی که غیر اقتصادی می‌نمود، شاهنشاه موازنۀ اجتماعی فارس را برای همیشه برهم زدند. نیروهای تازه‌ای آزاد شدند و به جنبش درآمدند که فارس را از صورت موضع مستحکم فئودالیسم ایران بدر آوردند. با حداقل استفاده از وسائل انتظامی، انقلابی که هیچ درجه‌ای از فشار نظامی در گذشته برای آن کفایت نمی‌کرد روی داد. فارس به آرامی در جریان عمومی فرهنگ و اقتصاد ایران جذب شد. خان‌های فئودال و دسته‌های مسلح‌شان ناپدید شدند عشایر دیگر نه به صورت یک عامل سیاسی ـ نظامی، بلکه به صورت یک عامل فولکلوریک ـ فرهنگی مطرح گردیدند.
و اکنون در بندرعباس همان نتایج دوررس پردامنه، منتها در عرصۀ سیاست خارجی، از اجرای سیاست‌های توسعه بدست می‌آید. میلیون‌هایی که در اسکله و بندرگاه و شبکۀ ارتباطی بندرعباس صرف شده تنها به ایجاد یک مرکز بازرگانی و اقتصادی قادر به تأمین زندگی شایستۀ ساکنان حال و آیندۀ خود کمک نکرده است. قدرتی در خلیج فارس پدید آورده است. یک مغناطیس نیرومند برای جلب تجارت و حمل و نقل، یک وزنۀ بسیار سنگین که همۀ جریانات درونی خلیج فارس دیر یا زود به آن به حرکت درخواهد آمد.
پایگاه‌های هوایی و دریایی که در بندرعباس رو به پایان است، تنها پاره‌ای از جنبه‌های ظاهری مرکز قدرتی را که برپا می‌شود نشان می‌دهد. در اینجا در کنار تنگۀ هرمز، سرنوشت آیندۀ خلیج فارس را می‌سازند. چنان که چهار قرن پیش ساخته بودند.
