جزيره خارك
هلانديها كه از هرج‌ومرج قبل از كريم‌خان استفاده كرده از بصره به‌جزيره خارك كه اكنون كشتي ما از نزديكي آن مي‌گذرد، آمدند و استحكاماتي ساختند. اين جزيره در ده‌فرسخي شمال غربي بوشهر است. يك فرسخ و نيم طول و يك فرسخ عرض دارد. در محصول مرواريد، اين‌جزيره رقيب بحرين است. ماهي و گچ نيز از مال‌التجاره‌هاي آنجاست. مرواريد خارك در صلابت و سفيدي بر مرواريد بحرين و «سرنديب» ترجيح دارد. عدة سكنة آن را در آن عهد، دوازده‌هزار نفر نوشته‌اند. بيشتر سنّي هستند. شغلشان تجارت و ملاحّي و صيد مرواريد است اما كريم‌خان، خارك را از آنها گرفته، به‌فرانسويها بخشيد كه به‌تجارت مشغول باشند. فرانسويها مواظبت كاملي در آنجا نكردند و بعدها در عهد قاجاريه، انگليسيها به‌خيال تصرف آن افتادند، زيرا كه موقعيت نظامي مهمي دارد. دو مرتبه در موقع جنگهاي هرات اين جزيره را ايستگاه نظامي كردند و مأمورين و اموال خود را از بوشهر به‌آنجا نقل نمودند، ليكن بعد از «مصالحه‌پاريس» آنجا را تخليه كردند. در مقابل جزيره خارك، جزيره خاركو است كه زمستانها غالباً غيرمسكون و تابستانها منزلگاه ماهيگيران است.
