‌

نسیم تازه که از بن می‌وزد در شرق امواجی را به حرکت انداخته است و در غرب دریچه‌هایی را گشوده است. ممکن است این سیر سال‌ها به درازا کشد، ولی حرکت به سوی یک سیاست امنیت اروپایی و کاهش نیروهای پیمان‌های ورشو و ناتو به طور قطع آغاز شده است.

‌

‌

نقطه‌ای که نبرد بر سر آن آغاز شده احتمالاً دارای منابع نفتی قابل ملاحظه‌ایست و در بیابان‌های بی‌پایان پیرامون آن هیچ کوشش جدی برای تعیین خط مرزی نکرده‌اند.

‌

‌

هزینه اقتصاد ایران اساساً سنگین است و هر کاری که در ایران انجام می‌گیرد از کار مشابهش در کشورهای دیگر گرانتر تمام می‌شود. با آن که دستمزدها در ایران بسیار پائین‌تر از کشورهای پیشرفته است هزینه کالا در ایران به حد خارج از تناسبی بالاتر از آن کشورهاست.

‌

ایران‌شناسان چک و اسلاو از قرن نوزدهم مکتبی را با حیثیت بزرگ بنیاد نهاده‌اند. امروز در چکسلواکی پنج مؤسسه ایرانشناسی وجود دارد و در شش دانشگاه فارسی تدریس می‌شود و سنت استادانی مانند پراشک و ریپکا را استادان جوانتر با موفقیت ادامه می‌دهند. بسیاری از شاهکارهای ادبی و فلسفی ایرانیان به زبان چک ترجمه شده است و آثار هنری ایران را در موزه‌ها و کتابخانه‌های بسیار نگهداری می‌کنند.

‌

‌دلمشغولی دولت به امر حفظ سطح قیمت‌ها باید کوششی در مبارزه با انحصارها، توزیع قدرت اقتصادی در قشر گسترده‌تری از سرمایه‌گذاران و صاحبان پس‌اندازهای کوچک تکمیل شود. آنگاه تثبیث دستمزدها نیز ـ در هنگامی که ساخت اقتصاد ما پیچیده‌تر شود ـ کار آسانتری خواهد بود. اگر مزدگیران، خود در تثبیت قیمت‌ها و دفاع از ارزش پول مستقیماً ذینفع باشند، بهتر منطق دولت را خواهند پذیرفت که افزایش بی‌رویه دستمزد همان خطرهای افزایش بی‌رویه قیمت را دارد.

‌

‌هیچکس شک ندارد که تمرکز همه کارهای کشور پهناور و گوناگونی مانند ایران در پایتخت نمونه برجسته‌ای از عدم کفایت اداری پدید آورده است. و باز هیچکس شک ندارد که اگر قرار است جامعه خود را دمکرات‌منش کنیم و یک پرورش عملی قبول مسئولیت‌های آزادی دمکرتیک به مردم خود بدهیم از تقسیم قدرت تصمیم سیاسی ناگزیریم.

‌

‌

دریایی داریم و بندرها و ثروت‌های طبیعی و آگاهی به امکانات و منابع مالی و انسانی لازم، و با این همه بی‌بهره و محروم. این معما در کجاست و چگونه باید گشوده شود؟

‌

ما بندرعباس را داریم که در دهانۀ خلیج‌فارس می‌تواند هر کشتی خارجی را از ورود به خلیج و شط‌العرب و همۀ دشواری‌ها و عاطل ماندن‌ها و انتظارها و “سورشارژ”ها و اضافه کرایه‌ها رهایی بخشد. ما می‌توانیم این بندر را مرکز تخلیۀ همۀ کالاهای به مقصد خلیج‌فارس ـ چه بندرهای ایرانی و چه عرب ـ قرار دهیم و از آنجا با کشتی‌های کوچک و بارکش‌ها و موتور لنج‌های بی‌شمار یک حمل و نقل دریایی و پر رونق که همۀ ساحل‌های جنوبی ایران را آباد کند به راه اندازیم.

‌

کنفرانس شیوخ خلیج‌فارس در ابوظبی که می‌بایست فدراسیون شیخ‌نشین‌ها را به مرحله‌ی قطعی برساند در آخرین لحظات و پس از انتخاب رئیس و نخست‌وزیر فدارسیون آشفته شد و به حال تعطیل درآمد.

‌

‌آن چه سرنوشت حکومت برانت را تعیین خواهد کرد بیش از ریاضیات پارلمانی، توانائی آن در مشاهده کردن افکار عمومی آلمان خواهد بود، به این که یک آلمان نو می‌توان بوجود آورد. ترس توده‌ی آلمانی از آزمایش و تغییر هم‌اکنون به درجات زیاد ریخته است. نخستین ماه‌های سوسیال دمکرات‌ها و همراهانشان در حکومت می‌تواند دگرگونی طرز تلقی آلمان‌ها را کامل کند. آن چه را که برانت در پارلمان کم دارد در درازا و پهنای کشور می‌تواند بدست آورد.

‌

۱۵ میلیون رأی‌دهند‌ی ترک که امروز رأی به نمایندگان مجلس ملی ۴۵۰ نفری خود می‌دهند، بزرگ‌ترین نمودار پیش‌رفتی هستند که جامعه‌ی ترک، خاصه در دمکراسی ده‌سال گذشته‌ی خود، تجربه کرده است. مبارزات انتخاباتی که در هفته‌های آخر تندی و تیزی فراوان یافت بحث سیاسی را با روح کرد. دو حزب بزرگ و شش حزب کوچک کار انتخابات را جدی گرفتند و مطبوعات سهم بزرگی ادا کردند. هیچ سیاست داخلی و خارجی نماند که موضوع بحث‌ها و جدال‌ها قرار نگرفت.

‌

‌در خلیج‌فارس اکنون مشکل همکاری‌ کشورهای منطقه‌ای خاصه شیخ‌نشین‌های خلیج وجود دارد؛ و مسئله حل نشده بحرین و اظهارنظر آزادانه‌ مردم آن در مورد آینده خود؛ و تحریکاتی که از داخل و خارج خلیج ‌فارس کوشش خود را برای گردهم آمدن و تشکیل یک اتحادیه با این فرض غلط شروع کردند که می‌توانند همسایگان خود و قدرت‌های منطقه‌ای را ندیده بگیرند.

‌

‌

آمریکای لاتین مدتها یکی از بی‌امیدترین قاره‌های جهان بود ناظر خارجی از مشاهده‌ی حال آن سرگشته و دلش تیره می‌شد. حتی آفریقا آینده‌ی روشن‌تری را نوید می‌داد.

‌

‌‌در بیشتر مؤسسات آموزشی ما، از هر سطح مایه تعلیماتی به حدی نیست که پاسخگوی کشوری در حال پیشرفت باشد. اسباب آموزش درست و کافی، از وسائل و معلم و کتاب، هنوز آماده نیست. آموزشگاه‌ها بیشتر کارخانه‌های دیپلم‌ سازی‌اند. دانش ‌آموختگان از عهده‌ی کارهائی که اقتصاد ایران می‌تواند بدانها عرضه دارد کمتر برمی‌آیند.

‌

نقشه‌ی ارتباطی ایران که در صد سال گذشته جهت شمالی ـ جنوبی یافته بود بدین ترتیب در جهت شرقی ـ غربی دگرگون می‌شود. ایران همواره پلی بوده است. گاه پل پیروزی و بیشتر پل شکست و همواره پل مبادلات سودمند. تا برتری اروپا در قرن نوزدهم گذار از این پل بیشتر از غرب به شرق بود.

‌

‌علاوه بر این به نظر می‌رسید رهبری مصر هنوز شعبده‌هائی در آستین دارد. در کنفرانس خرطوم در ۱۹۶۷ فرمول “راه حل سیاسی” عبدالناصر از طرف بیشتر سران عرب پذیرفته شد و امیدهائی پدید آمد. اما کسی توجه نکرد که در شرایط “نه صلح، نه مذاکره، نه شناسائی” جای زیادی برای “راه حل سیاسی” نمی‌ماند.

‌

‌از هنگامی که انتشار آیندگان در خارج از کشور مطرح شد، برآن بودیم که سرگذشت دوره‌ای را که روزنامه در ایران چاپ می‌شد با خوانندگان در میان بگذاریم. بخش نخست این «تاریخچه» را بیشتر خواندید. چندی پیش فرصتی دست داد تا با یکی از اعضاء شورای سردبیری آیندگان در دوران انقلاب و پس از آن به گفتگو بنشینیم…. پاره‌هایی از گفتگوی طولانی با او را در زیر می‌خوانید.

‌