دوره شانزده سالة پادشاهی رضاشاه حقیقتا دوره طلایی ایران به حساب می‌آید. اتفاقاتی كه در این دوره می‌افتد حیرت‌آور است. همه چیز زیر و رو می‌شود و ایران از یك كشور قرون وسطایی به درون تاریخ جدید پرتاب می‌شود. نگاهی به برخی اقدامات فرهنگی این دوره به صورت فهرست‌وار نشان می‌دهد كه چه دوره بزرگ و پر شتابی را پشت‌سر گذاشته‌ایم بی‌آنكه در بزرگی كارها و برجستگی اقدامات، دقیق شده باشیم. در این فاصله شانزده ساله مدرسه تجارت و مدرسه فلاحت و مدرسه حقوق و مدرسه علوم سیاسی و سرانجام دانشگاه تهران تاسیس می‌شود، قانون اعزام محصل به اروپا تصویب و اجرا می‌گردد، قانون مدنی ایران از تصویب مجلس می‌گذرد، قانون جدید تشكیلات دادگستری به تصویب می‌رسد، در واقع دادگستری به وجود می‌آید، آرامگاه فردوسی و حافظ ساخته می‌شود، به محصلین بی‌بضاعت چه در دوره متوسطه و چه در دوره عالی هزینه تحصیلی تعلق می‌گیرد، گرد و غبار هزار ساله از چهره شهرها سترده می‌شود و لایق نام تازه می‌شوند. دزداب زاهدان می‌شود، بارفروش بابل، نصیرآباد زابل، ترشیز كاشمر و… در عین حال ساختمان پست و بنای وزارت خارجه و ساختمان ثبت اسناد و موزه ایران باستان و بسیار بناهای دیگر ساخته می‌شود، ثبت اسناد شكل می‌گیرد، نام خانوادگی پیدا می‌شود، سرشماری باب می‌شود، نظام وظیفه اساس می‌یابد، فرهنگستان درست می‌شود و هزار كار دیگر….
1304 – 1320
تحولات فرهنگی در یك نگاه
1304
- 11 فروردین ماه 1304 ـ قانون اصلاح تقویم از مجلس شورای ملی گذشت. به موجب این قانون ادارات دولتی ـ بنگاهها ـ مؤسسات اداری و اقتصادی و تجار و كسبه موظف شدند به جای ماههای حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو، حوت ماههای جدید را به این شرح فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند، استعمال نمایند. شش ماه اول سی‌ویك روز، پنج ماه دوم سی روز، ماه آخر 29 روز و در سالهای كبیسه 30 روز شد.
- 10 اردیبهشت ماه 1304 ـ قانون نسخ القاب و درجات نظامی سابق از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و افراد ایرانی مكلف شدند دارای نام و نام خانوادگی باشند.
- 16 خرداد ماه 1304 ـ قانون خدمت نظام اجباری مشتمل بر سی‌وشش ماده به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب ماده اول آن كلیه اتباع ذكور ایران اعم از سكنه شهرها و قصبات و ایلات و متوقفین در خارج از ایران از اول سن بیست‌ویك سالگی مكلف به خدمت سربازی می‌باشند. مدت خدمت دوسال خواهد بود.
1305
- 19 تیر ماه 1305 ـ اولین شمارة روزنامه اطلاعات به مدیریت و سردبیری عباس مسعودی در تهران منتشر شد.
- 25 مرداد ماه 1305 ـ بلدیه ایران اخطار زیر را صادر كرد: “چون استعمال حشیش علاوه بر مضرات محسوسه كه دارد از علل عمده ابتلاء به مرض جنون است, به‌طوری كه سابقاً هم اقدام شده به عموم اخطار می‌شود كه خرید و فروش و استعمال حشیش از نقطه‌نظر حفظ‌الصحه عمومی اكیداً ممنوع است و مرتكبین تعقیب و برطبق قانون جزای عمومی و نظامنامه امور خلافی مجازات خواهند شد. كفیل بلدیه سرهنگ بوذرجمهری”.
- 5 مهر ماه 1305 ـ 57 نفر محصل نظامی از طرف وزارت جنگ به اروپا اعزام شدند.
- 21 مهرماه 1305 ـ دولت اعلام كرد قانون نظام اجباری از دهم آبان ماه به مرحله اجرا گذاشته شود.
- 21 آبان ماه 1305 ـ بلدیه تهران اعلام كرد برای رفاه عمومی تا موقعی كه چراغ برق عملیات خود را خاتمه دهد بوسیله چراغهای زنبوری كه به فواصل نزدیك در معابر نصب نموده شهر را روشن می‌نماید.
- 20 بهمن ماه 1305 ـ علی‌اكبر داور وزیر عدلیه تشكیلات قضائی و اداری وزارت عدلیه را منحل كرد.
1306
- 5 اردیبهشت ماه 1306 ـ سعید نفیسی به‌جای دكتر محمود افشار كه به وزارت عدلیه منتقل شده به ریاست مدرسه عالی تجارت منصوب شد.
- 7 اردیبهشت ماه 1306 ـ روزنامه تجدد ایران به مدیریت و نویسندگی میرزا سیدمحمد طباطبائی بطور یومیه در تهران انتشار یافت. این روزنامه ناشر افكار حزب تجدد ایران است.
- 19 اردیبهشت ماه 1306 ـ قضاوت كنسولی (كاپیتولاسیون) در ایران ملغی شد. در همین روز توسط سفارتخانه‌های ایران به دول آلمان، ایتالیا، بلژیك، هلند، سویس و اسپانی اعلام شد كه نظر به الغاء قضاوت كنسول‌ها و مزایای اتباع خارجه در ایران و نظر به تغییراتی كه در اوضاع مملكتی پیش‌آمده دولت ایران عهودی را كه محتوی حقوق ممتازه برای اتباع خارجی باشد فسخ و اعلام می‌نماید كه بعد از انقضاء مدت یكسال از تاریخ فوق (19/2/1307) عهود مزبور بكلی بلااثر خواهند بود. بالطبع دولتی مانند انگلیس و اتازونی(آمریكا) و دول اسكاندیناوی نیز كه به‌عنوان كامله‌الوداد از این امتیازات استفاده می‌كردند دیگر بهره‌مند نخواهند شد.
- 2 تیر ماه 1306 ـ كلاه جدیدی به‌نام كلاه پهلوی معمول و استعمال آن اجباری گردید. كلاه جدید با كلاه سابق این فرق را دارد كه در جلوی كلاه سایه‌بان نصب گردیده است.
- 15 تیر ماه 1306 ـ به‌دنبال الغاء كاپیتولاسیون كلیه كارگزاری‌ها منحل گردید و بطور كلی با بودجه خود به‌وزارت عدلیه منتقل شدند.
- 8 مهر ماه 1306 ـ مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی افتتاح و شروع به كار كرد. این مدرسه از ادغام مدرسه عالی علوم سیاسی و مدرسه عالی حقوق تشكیل گردیده است و ریاست آن با میرزاعلی‌اكبرخان دهخدا می‌باشد.
- 18 آذر ماه 1306 ـ عده زیادی از علمای اصفهان و سایر شهرها به‌پیشوائی حاج‌آقا نورالله فشاركی و سیدالعراقین به‌علت اجرای نظام اجباری به‌قم مهاجرت كردند. در اغلب شهرها اجتماعات و اعتصابات شروع شد و بعضی از شهرها تعطیل شدند و كسبه دست از كار كشیدند.
در این روز حاج مخبرالسلطنه هدایت رئیس‌الوزراء، عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار، حاج سید محمد امامی امام جمعه تهران و حاج سیدجواد ظهیرالاسلام به‌قم رفتند پس از مذاكراه خواسته آقایان علماء به‌این شرح عنوان شد:
تجدیدنظر در قانون اجباری ـ انتخاب پنج نفر از علمای طراز اول در مجلس، تعیین نظار شرعیات در ولایات ـ جلوگیری از منهیات ـ اجرای مواد مربوط به محاضر شرع كه در تشكیلات سابق عدلیه پیش‌بینی بود.
در این جلسه از طرف دولت وعده‌های مساعد داده شد و قضیه ختم و رفع نگرانی گردید.
1307
- 18 اردیبهشت ماه 1307 ـ جلد اول قانون مدنی ایران مشتمل بر 955 ماده فی‌المجلس از طرف نمایندگان به تصویب رسید.
تهیه و تنظیم قانون مدنی كه از اهم قوانین است تحت نظر كمیسیونی به ریاست علی‌اكبر داور وزیر عدلیه انجام گرفت. اعضاء كمیسیون عبارت بودند از سیدمحسن صدر(صدرالاشراف)، حاج سیدنصرالله تقوی، حاج سیدمحمد فاطمی‌قمی، مصطفی عدل(منصورالسلطنه)، شیخ علی‌بابا عالم، سیدكاظم عصار و شیخ محمدعلی كاشی، اعضای كمیسیون مزبور در تهیه قانون مزبور به چند كتاب معتبر فقهی از جمله شرایع‌الاسلام، شرح لمعه و جواهر توجه داشته‌اند.
- 1 خردادماه 1307 ـ قانون اعزام محصل به خارج به تصویب رسید. به موجب این قانون دولت همه ساله یكصدنفر محصل را به هزینه خود برای انجام تحصیلات عالیه به اروپا اعزام خواهد نمود.
- 26 تیرماه 1307 ـ قانون انحصار تریاك به تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب این قانون امور مربوط به تریاك اعم از معاملات و نگهداری و تیار و حمل و نقل و صدور تریاك و شیره و چونه از هر حیث در داخل و خارج منحصر به دولت گردید.
- 9 مرداد ماه 1307 ـ قانون اصول تشكیلات جدید وزارت عدلیه كه پس از تجدید نظر و اصلاحاتی از طرف وزیر عدلیه تقدیم مجلس شده بود به تصویب رسید.
- 1 شهریور ماه 1307 ـ به حسین علاء وزیر مختار ایران در پاریس دستور داده شد تا پانزده نفر معلم برای مدارس متوسطه ایرانی استخدام كند.
- 4 شهریور ماه 1307 ـ وزارت معارف اعلام كرد از مهر 1307 تعداد مدارس متوسطه تهران غیر از دارالمعلمین عالی هشت باب است و تعداد مدارس ابتدائی 30 باب افزایش یافته است.
- 12 شهریور ماه 1307 ـ ساختمان مقبره فردوسی با حضور والی خراسان آغاز شد.
- 17 شهریور ماه 1307 ـ از امروز ساعت كار وزارتخانه‌ها به طریق ذیل است: صبح‌ها از چهار ساعت به‌ظهر تا ظهر. عصرها از دوساعت‌ونیم بعد از ظهر تا پنج‌ونیم بعد از ظهر
- 17 شهریور ماه 1307 ـ وزارت معارف اعلام كرد به محصلین بی‌بضاعت دوره عالی 12تومان در ماه و به محصلین بی‌بضاعت دوره دوم متوسطه هشت‌تومان در ماه هزینه تحصیلی پرداخت می‌شود.
- 12 مهر ماه 1307 ـ اولین دسته محصلین كه تعداد آنها یكصدوده نفر بودند برای انجام تحصیلات عالیه در رشته‌های مختلف به اروپا اعزام شدند. كلیه این محصلین از مدارس متوسط ایران كه تحصیلات آن مورد قبول دولت فرانسه بود دیپلم گرفته بودند.
عده زیادی از این محصلین در عرصه سیاسی ایران رشد یافتند و برخی نیز مقام شامخ علمی پیدا كردند كه نام بعضی از آنها از این قرار است:
دكترعبدالحمید زنگنه ـ دكترعزیزالله ملك‌اسمعیلی ـ حسین نقوی ـ دكترمرتضی آزموده ـ دكتركریم سنجابی ـ دكترسیدعلی شایگان ـ دكترلطفعلی صورتگر ـ مهندس‌غلامعلی فریور ـ مهندس‌عبدالله ریاضی ـ دكترجلال عقیلی ـ دكترحسین سامی‌راد ـ مهندس‌مهدی بازرگان ـ مهندس‌احمد رضوی ـ مهندس‌احمدعلی ابتهاج ـ دكترمصطفی حبیبی ـ خلیل ملكی ـ دكتررضا رادمنش ـ دكترابراهیم ریاحی ـ مهندس‌احمد حامی ـ دكترمهدی آذر ـ دكترمحمدعلی ملكی و دكترنصرت‌الله باستان
- 30 مهر ماه 1307 ـ سیدمحمدعلی جمالزاده سرپرست محصلین ایران در آلمان شد.
- 6 دی ماه 1307 ـ قانون توحید لباس در طی چهارماده به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید.
متن قانون توحید لباس به این شرح است:
ماده اول ـ كلیه اتباع ایران كه برحسب مشاغل دولتی دارای لباس مخصوص نیستند در داخله مملكت مكلفند كه ملبس به لباس متحدالشكل شوند و كلیه مستخدمین دولت اعم از قضائی و اداری مكلفند در موقع اشتغال به كار دولتی به لباس مخصوص قضائی یا اداری ملبس شوند در غیر آن موقع باید به لباس متحدالشكل ملبس شوند.
ماده دوم ـ طبقات هشتگانه ذیل از مقرارت این قانون مستثنی هستند: اولاً مجتهدین از مراجع تقلید مسلم كه اشتغال به امور روحانی داشته باشند. ثانیاً مراجع امور شرعیه دهات و قصبات پس از برآمدن از عهده امتحان معینه. ثالثاً مفتیان اهل سنت و جماعت كه از طرف دونفر از مفتیان مهم اهل سنت اجازه فتوی داشته باشند. رابعاً پیشنمازان دارای محراب. خامساً محدثین كه از طرف دونفر از مجتهدین مجاز اجازه روایت داشته باشند. سادساً طلاب مشتغلین به فقه و اصول كه در درجه خود از عهده امتحان برآیند. سابعاً مدرسین فقه و اصول و حكمت الهی. ثامناً روحانیون ایرانیان غیر مسلم.
ماده سوم و چهارم به اجرای قانون از اول فروردین 1308 در شهرها و قصبات و تا فروردین 1309 خارج از شهر و جریمه تخلف از آن می‌باشد.
1308
- 4 آذر ماه 1308 ـ مدرسه عالی فلاحت تاسیس و شروع به كار كرد.
1309
- 13 آبان ماه 1309 ـ نام شهر دزدآب به زاهدان و نام شهر نصیرآباد به زابل تبدیل گردید.
1310
- 4 آبان ماه 1310 ـ نام شهر بارفروش به بابل تغییر یافت.
1311
- 7 اردیبهشت ماه 1311 ـ رابیندرانات تاگور ادیب و فیلسوف بزرگ هندوستان با همراهان به تهران وارد شد. وزیر معارف و معاون وزارتخانه و عده‌ای از فضلا و نویسندگان از ایشان استقبال كردند. آقای دینشاه ایرانی رئیس انجمن زرتشتیان هندوستان نیز به‌اتفاق تاگور وارد ایران شد.
- 1 آبان ماه 1311 ـ نام شهر ناصری به اهواز مبدل گردید.
- 1 آبان ماه 1311 ـ قانون اوزان و مقیاس‌ها به تصویب رسید و ملاك كار گردید. برطبق این قانون واحد وزن كیلوگرم، واحد طول متر، واحد سطح مترمربع، واحد حجم مترمكعب و اضعاف و اجزا مقیاس‌های مزبور مطابق اصول متری معین شد.
1313
- 8 خرداد ماه 1313 ـ قانون اجازه تأسیس دانشگاه تهران صادر شد.
- 5 مرداد ماه 1313 ـ ساختمان جدید اداره پست در خیابان سپه افتتاح شد. این ساختمان به مدت شش سال در دست ساختن بود. و مجموعاً پنج میلیون ریال هزینه آن شده است. این بنا در سه طبقه ساخته شده است.
- 19 مرداد ماه 1313 ـ موسسه آژانس پارس (خبرگزاری پارس) كه مركز كسب و نشر اخبار جهان و اطلاعات داخلی مملكت است افتتاح شد و كار خود را شروع كرد.
- 21 مرداد ماه 1313 ـ نام شهر ترشیز به كاشمر تبدیل شد.
- 3 مهر ماه 1313 ـ فروغی رئیس‌الوزراء به دعوت حكمت وزیر معارف، دانشكده فنی را افتتاح كرد پس از نطق حكمت، دكتر محمود حسابی كفیل دانشكده گزارش جامعی قرائت نمود بعد منصور وزیر طرق ضرورت دانشكده را تأئید كرد. منصور افزود تا كنون وزارت طرق 160 محصل به اروپا اعزام داشته است ولی این عده كافی نیست و باید كادر فنی در ایران تربیت شوند.
- 12 مهر ماه 1313 ـ كنگره فردوسی با جشن هزارمین سال تولد شاعر با شركت چهل نفر از مستشرقین و دانشمندان ممالك خارجه، رجال و نویسندگان فاضل و اعیان و اشراف در تالار مدرسه دارالفنون با نطق محمدعلی فروغی رئیس‌الوزراء افتتاح شد. در جلسة اول حاج محتشم‌السلطنه اسفندیاری به ریاست و پرفسور كریستنسن دانماركی و پرفسور زادر آلمانی به نیابت ریاست، پرفسور هانری ماسه فرانسوی و دكتر عبدالوهاب عزام مصری به سمت منشی كنگره انتخاب شدند. كنگره از امروز به مدت یك هفته ادامه پیدا خواهد كرد.
- 20 مهرماه 1313 ـ آرامگاه فردوسی با نطق رضاشاه افتتاح شد.
- این بنا 18 متر ارتفاع دارد و یك ایوان چهل متری از سنگ این بنای عظیم را در وسط خود گرفته. از سمت شرق و غرب دو دریچه كوچك به داخل این بنا باز می‌شود، سقف این مقبره با كاشی‌های زیبا و مقرنس ساخته شده در وسط این محوطه كوچك سنگ مزار فردوسی مشاهده می‌شود كه قریب یك‌متر از سطح زمین بلندتر است.
- 27 مهرماه 1313 ـ كنگره فردوسی پایان یافت و مستشرقین از طریق بندرانزلی و كرمانشاه به اوطان خود بازگشتند.
- 30 مهرماه 1313 ـ خیابان علاءالدوله كه از بهترین خیابان‌های تهران است به مناسبت یكهزارمین سال تولد حكیم‌ابوالقاسم فردوسی به نام آن شاعر نام‌گذاری شد.
- 15 بهمن ماه 1313 ـ سنگ اول بنای دانشگاه تهران به دست شاه در اراضی جلالیه نصب گردید. زمین خریداری شده برای دانشگاه دویست‌هزار متر كه به مبلغ یكصدهزار تومان از حاج‌رحیم اتحادیه‌تبریزی به متری 5 ریال خریداری شد.
- 15 بهمن ماه 1313 ـ تالار تشریح دانشكده پزشكی دانشگاه تهران گشایش یافت.
- 24 یهمن ماه 1313 ـ مراسم افتتاح رسمی دانشگاه در عمارت دانشكده حقوق به عمل آمد. در این روز حاج‌سیدنصرالله تقوی به ریاست دانشكده معقول و منقول، علی‌اكبر دهخدا به ریاست دانشكده حقوق. دكترمحمدحسین لقمان ادهم به ریاست دانشكده پزشكی، دكترمحمد حسابی به ریاست دانشكده فنی و دكترعیسی صدیق به ریاست دانشكده ادبیات و علوم و دانشسرای عالی منصوب شدند.
1314
- 1 فروردین ماه 1314 ـ تاریخ رسمی كشور بر ماههای شمسی تنظیم گردید و به كار بردن ماههای هجری قمری ممنوع شد.
- 1 فروردین ماه 1314 ـ طبق بخشنامه وزارت امور خارجه از این تاریخ خارجیان باید “پرس” را ایران و “پرسان” را ایرانی بخوانند.
- 15 فروردین ماه 1314 ـ تحصیلات صادق رضازاده‌شفق و عیسی صدیق معادل دكترای فلسفه تشخیص داده شد.
- 26 فروردین ماه 1314 ـ امتیاز روزنامه یومیه ایران از طرف وزارت معارف از زین‌العابدین رهنما به مجید موقر انتقال داده شد. دفتر و تأسیسات چاپخانه روزنامه ایران نیز به وی سپرده شد.
- 4 اردیبهشت ماه 1314 ـ برای توسعه و تكمیل زبان فارسی و وضع واژه‌های جدید فارسی و جایگزین نمودن آنها به جای لغات بیگانه سازمانی به نام “فرهنگستان ایران” تاسیس یافت. در این سازمان نخبه دانشمندان معاصر در رشته‌های مختلف عضویت یافتند. در همین روز ذكاءالملك‌فروغی رئیس‌الوزراء به ریاست فرهنگستان و ادیب‌السلطنه سمیعی و حاج سیدنصرالله تقوی به نیابت ریاست انتخاب شدند. غلامعلی رعدی آذرخشی رئیس دبیرخانه برگزیده شد. فرهنگستان از تاریخ تأسیس به وضع لغات جدیدی پرداخت كه تدریجاً از این تاریخ ملاك كارها قرار گرفت.
- 11 اردیبهشت ماه 1314 ـ اساسنامه فرهنگستان به تصویب هیات وزیران رسید.
- 28 خرداد ماه 1314 ـ كلاه مردم ایران تغییر كرد و كلاه پهلوی كه دارای یك لبه بود متروك گردید و تمام افراد كشور مقید شدند كلاه بین‌المللی (تمام لبه بنام شاپو) استعمال نمایند. بخشنامه‌ای در این زمینه از طرف وزارت داخله صادر شد. ضمن آن آمده است استعمال كلاه بین‌المللی برای مامورین دولتی اجباری است و باید هر چه زودتر كلیه مامورین كلاه خود را تغییر دهند و هریك از مأمورین و مستخدمین تعلل یا استنكاف نمایند فوراً منتظرخدمت خواهند شد.
- 9 مرداد ماه 1314 ـ كلیة عناوین از قبیل خان، بیك، میرزا، امیر كه قبل یا بعد از اسم بكار می‌بردند ملغی شد و عنوان مقامات كشور نیز “جناب” شد. نام سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها نیز فقط به اسم اصلی نوشته خواهد شد مانند وزارت داخله و اداره گمرك.
- 30 مرداد ماه 1314 ـ تعیین نام خانوادگی برای عموم اجباری شد.
- 1 شهریور ماه 1314 ـ دانشگاه جنگ تأسیس و كار خود را آغاز كرد. دانشگاه مزبور شامل دوره‌های فرماندهی و ستاد است و حداقل تحصیل در آن دوسال می‌باشد. شرط ورود به دانشگاه داشتن درجه سروانی و سرگردی و سرهنگی است و برای احراز درجه سرتیپی طی دوره دوساله دانشگاه ضروری است. برای تأسیس دانشگاه یك هیئت فرانسوی تحت ریاست سپهبد ژاندر وارد ایران شدند و تعلیمات نظامی و تدریس دروس به عهده آنها بود. ریاست دانشگاه جنگ بعهده سرلشگرعزیزالله ضرغامی رئیس ستاد ارتش قرار داده شد. هیئت فرانسوی پس از شروع جنگ بین‌المللی از ایران رفتند و اداره آن به عهده افسران ایرانی قرار گرفت.
- 18 شهریور ماه 1314 ـ عمارت جدید ثبت اسناد تكمیل و افتتاح شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
- 20 شهریور ماه 1314 ـ بنا به پیشنهاد فرهنگستان و تصویب هیئت وزیران نام تعدادی از شهرهای ایران تغییر یافت. فرهنگستان با توجه به سوابق تاریخی و اجتماعی شهرها نام تازه‌ای بشرح زیر برای آنها انتخاب نمود: قمشه (شهرضا)، ناصری (اهواز)، عبادان (آبادان)، عباسی (بندرعباس)، انزلی (بندرپهلوی)، ارومیه (رضائیه)، سلماس (شاهپور)، هارون‌آباد (شاه‌آبادغرب)، بارفروش (بابل)، سخت‌سر (رامسر)، دهكرد (شهركرد)، محمره (خرمشهر)، علی‌آباد (شاهی)، نصرت‌آباد (زابل)، استرآباد (گرگان)، دزداب (زاهدان)، تون (فردوس)، ترشیز (كاشمر)، فیض (شهداد)، عراق (اراك)، خورموسی (بندرشاهپور)، بمپور (ایرانشهر)، حسین‌آباد پشتكوه (ایلام)، مال‌امیر (ایذه)، بنی‌طرف (دشت میشان)، فلاحیه (شادگان)، هفاجیه (سوسنگرد)، ده‌نو (نوشهر)، مشهدسر (بابلسر)، اشرف (بهشهر).
- 22 مهرماه 1314 ـ عده‌ای از بانوان به اشاره دولت برای خود كانون برپا ساختند و نام آن را كانون بانوان گذاشتند.
- 211 آبان ماه 1314 ـ موزه آستانه قم و بیمارستان سیدمحمد فاطمی‌قمی توسط رئیس‌الوزراء در قم افتتاح گردید.
- 17 دی ماه 1314 ـ با برگزاری جشنی در دانشسرای عالی و شركت شاه و همسر و دختران وی موضوع كشف حجاب در ایران اعلام گردید.
- 20 دی ماه 1314 ـ آقای حسن وثوق (وثوق‌الدوله) رئیس‌الوزرای سابق كه از ادباء و شعرا و دانشمندان معاصر می‌باشد بجای محمدعلی فروغی به ریاست فرهنگستان منصوب و مشغول گردید.
1315
- 3 اردیبهشت ماه 1315 ـ عمارت تازه بانك ملی ایران در خیابان فردوسی افتتاح شد.
- 20 اردیبهشت ماه 1315 ـ وزارت فرهنگ برای آموزش سالمندان مبادرت به تشكیل كلاس‌های شبانه بنام كلاس‌های اكابر نمود. كلیه اتباع ذكور ایران بین 18 تا 40 سالگی موظف به حضور در كلاس‌ها و تحصیل شدند.
- 11 مرداد ماه 1315 ـ ساختمان موزه‌ای در آستان قدس شروع گردید.
- 30 مرداد ماه 1315 ـ مجموعاً 705 كلاس اكابر در كلیه نقاط كشور تأسیس شد.
1316
- 15 فروردین ماه 1316 ـ برای ساختن كاخ دادگستری پیمانی با كمپانی اشكودا تنظیم و مقرر شد ظرف سی‌ودو ماه كلیه عملیات ساختمانی به پایان برسد.
1317
- 2 مهرماه 1317 ـ هنرستان دختران با حضور هیات دولت و امرا و نمایندگان مجلس افتتاح شد.
- 8 دی ماه 1317 ـ به موجب تصویبنامه هیئت وزیران سازمانی به نام “سازمان پرورش افكار” تحت نظر دكتر احمد متین دفتری وزیر دادگستری تشكیل شد. اعضاء هیئت مركزی آن عبارتند از: دكترسید علی شایگان معاون دانشكده حقوق، دكترعیسی صدیق رئیس دانشكده ادبیات و علوم و دانشسرای عالی، دكترآشتیانی معاون دانشكده پزشكی، فروزانفر معاون دانشكده معقول و منقول
1318
- 9 خردادماه 1318 ـ لایحه دولت مبنی بر سرشماری جمعیت ایران از تصویب مجلس شورای ملی گذشت.
- 5 مهر ماه 1318 ـ نخستین دستة داوطلبان هواپیمائی كشور فارغ‌التحصیل شده گواهینامه گرفتند. این دسته ده نفر بودند كه سه نفر از آنها زن و هفت نفر مرد بودند.
- 23 دی ماه 1318 ـ مجلس به وزارت پست و تلگراف اجازه داد آموزشگاه اختصاصی دائر كند.
- 10 اسفند ماه 1318 ـ به مناسبت سرشماری عمومی در ایران امروز تعطیل عمومی اعلام شد و هیچكس حق خروج از منزل را نداشت. در این سرشماری جمعیت ایران 867 338 18 نفر برآورد گردید. شهر تهران 087 540 نفر سكنه داشت.
1319
- 5 اردیبهشت ماه 1319 ـ آئین گشایش دستگاه فرستنده رادیوی تهران انجام شد.
- 24 اسفند ماه 1319 ـ ساختمان دانشكده حقوق در كاخ وسیع و مجلل دانشگاه افتتاح شد. در این ساختمان چند سالن برای كنفرانس ساخته شده و علاوه بر اتاق‌های متعدد مكانی برای كتابخانه در نظر گرفته شده است كه گنجایش بیش از سی‌هزار جلد كتاب دارد.
وزیر فرهنگ گزارش داد این ساختمان 3340 متر مربع زیربنا دارد و بوسیله شركت سنتاب بطور مقاطعه انجام گرفته و بوسیله دستگاه حرارت مركزی گرم می‌شود. در مراسم افتتاح دانشكده حقوق، علی‌اكبر دهخدا رئیس و دكتر شایگان معاون از پیشرفتهای مملكت اظهار مسرت نمودند.
ــــــــــــــــــــ
منبع: فصلنامه تلاش / شماره 23 / تکاپوی فرهنگی در دوره رضاشاه
