شاید در ممالک ما رسایل و اوراقی که از سیاست مدن گفتگو می‌نماید دارای بعضی مطالب متعلقۀ به علم ثروت باشد اما مسلماً به آن تفصیل و اتقان و نظم و ترتیب صحیح که حالا در مغرب‌زمین معمول است نبوده و با آن که درین عصر و زمان بعضی از علوم جدیده را به زبان فارسی ترجمه نموده دانشمندان ما به این علم نپرداخته‌اند.
مقدمه کتاب علم ثروت
محمدعلی فروعی
بسم‌الله الرحمن‌الرحیم
بعدالحمد و الصلوة
کتابی که به نظر مطالعه‌کنندگان می‌رسد رساله‌ایست در تدریس علم ثروت ملل یعنی معرفت به قوانین و کیفیت ثروت مملکت و سایر امور راجعۀ به آن.
این علم از اصول و مبانی سیاست مدون می‌باشد و هر کس داخل در امور سیاسی یعنی مملکت‌داری است ناچار باید دارای این دانش باشد.
تکمیل علم ثروت در ممالک فرنگ از کارهای بزرگ در همین اواخر شده و فی‌الحقیقة می‌توان گفت از علومی است که تازه مدون گشته و مبنی بر بنا و اساسی محکم و استوار است.
شاید در ممالک ما رسایل و اوراقی که از سیاست مدن گفتگو می‌نماید دارای بعضی مطالب متعلقۀ به علم ثروت باشد اما مسلماً به آن تفصیل و اتقان و نظم و ترتیب صحیح که حالا در مغرب‌زمین معمول است نبوده و با آن که درین عصر و زمان بعضی از علوم جدیده را به زبان فارسی ترجمه نموده دانشمندان ما به این علم نپرداخته‌اند.
نظر به اهمیت و لزوم آن برای اجزای وزارت خارجه و سایر دوایر دولتی مدرسۀ علوم سیاسی از بدو تأسیس و افتتاح این علم را جزء مواد تدریس مدرسه قرار داد ولی تا کنون هر چه تدریس شده از خارج بوده و متعلمین مطالب و درس‌های خود را استکباب و استنساخ نموده، تا این اوقات برای تسهیل کار محصلین و تخفیف زحمت متعلمین و رواج و شیاع این علم که دور و نزدیک از آن بهره برند و بصیرتی در امور ثروت مملکت حاصل نمایند جناب جلالت‌مآب اجل اکرم میرزا حسین‌خان مؤتمن‌الملک رئیس کابینۀ وزارت جلیلۀ خارجه دام‌اجلاله که از جانب برادر روشن گهر خود جناب مستطاب اجل‌اکرم میرزا حسین‌خان مشیرالملک وزیر مختار دولت علیۀ ایران مقیم دربار دولت روس ادام‌الله اقباله العالی به کلیۀ امور مدرسۀ مبارکۀ علوم سیاسی نظر دارد و مخصوصاً علم ثروت ملل را خود در این دارالعلم تدریس می‌نماید فرزندی میرزا محمدعلی‌خان را که از معلمین این دارالعلم است فرمان داد یکی از کتاب‌های تدریسی علم ثروت را که معتبر است و در مدارس فرنگ درس میدهند از فرانسه به فارسی ترجمه کند مگر طبع و منتشر نمایند بعد از آن که بنام همایون اعلیحضرت قوی شوکت شاهنشاه جمجاه معارف پناه مظفرالدین شاه خلدالله ملکه و سلطانه که مؤسس این اساس عالی است بیارایند و القاب صاحب مکرمت را که این دلالت خیر نموده یعنی حضرت مستطاب اجل معظم میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله وزیر امور خارجه ضاعف‌الله اجلاله را نیز طراز این دیبای معلم قرار دهند و بر شأن و رتبت آن بیفزایند.
میرزا محمدعلی‌خان اطاعت امر نموده این کتاب را به عبارتی سهل و ساده که از اشکال دور و به فهم نزدیک باشد ترجمه کرده ساخت و بپرداخت و البته مطالعه‌کنندگان محترم می‌دانند که این رساله برای درس و تدریس ترجمه و تألیف شده ازین جهت مطالب را موجز یعنی به لفظ اندک و معنی بسیار نوشته و از اکثار و اطناب احتراز و اجتناب نموده بنابراین هر کس بی معلم این کتاب را بخواند باید دقت کند و امعان نظر نماید چه مطالب عقلی و عمیق بلکه حکمتی و دقیق است و هر چه بیشتر در آن غور و خوض فرمایند بهتر مستفیذ گردند.
امید که این خدمت در حضرت ابنای وطن پسند افتد و در محضر مبارک جناب مستطاب معظم مشیرالملک دام اقباله‌العالی که مدرسۀ سیاسی برای ما تأسیس فرمود که هدیۀ ناقابل کند.
واناالعبدالاقل محمدحسین الاصفهانی المتخلص به فروغی الملقب به ذکاءالملک مدیر مدرسۀ سیاسی و صاحب امتیاز روزنامۀ تربیت غفرالله ولوالدیه (مصنف فرانسوی اصل کتاب) Paul Beauregard نام دارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقدمه‌ای است به قلم مرحوم محمدحسین فروغی ذکاء الملک بر کتاب علم ثروت که فرزندش محمدعلی فروغی تألیف و ترجمه کرد.
منبع: مقالات محمدعلی فروغی
