قدرت با دست تهی ـ داريوش همايون

ملک حسين در مجموعه جسارتهای خود اين جسارت را نيز دارد و هنگامی که زمان چنان توافقی فرا رسد اوست که رهبران و حکومت‌های ديگر را از مخمصه خواهد رهاند.

آيندگان چهارشنبه 6 فروردين 1348

در خاورميانه عربی نه کشوری بی‌ثبات‌تر از اردن است و نه رژيمی ظاهر شکننده رژيم ملک حسين را دارد. اين يک پادشاهی است که نيمه بهتر سرزمين خود را از دست داده است؛ نيمه بيشتر جمعيتش، که يا آواره‌اند يا فلسطينيان سابق، خود را واقعاً اتباع آن نمی‌شمارند؛ اقتصادش قابل زندگی نيست؛ مرزهايش دستخوش حملات دشمن است. هر زمان که بخواهد؛ و در درون خود قدرتی را پرورش می‌دهد که بسيار بيش از دولتی در داخل دولت شده است.

کمتر کشوری را می‌توان يافت که موجوديت آن مانند اردن چنين بسته اداره‌ی ديگران باشد. هر لحظه که کويت و ليبی و عربستان و مصر و آمريکا نخواهند يا هر لحظه که اسرائيل و فدائيان عرب بخواهند اردن بر لب پرتگاه خواهد رفت. اگر کمک‌های دولت‌های صادر کننده نفت عربی نباشد يا پشتيبانی‌های دو دولت بزرگ غربی، با ميانجيگری‌های مصر؛ اردن برپا نخواهد ايستاد. اسرائيل و چريک‌های عرب هر دو اين توانائی را دارند که موجوديت اين کشور را با نيروی اسلحه تهديد کنند.

اما اين همه ناتوانی از اردن وسيله‌ای ساخته است که هر قدرت ذينفعی را در خاورميانه به صورتی به کار می‌آيد. برای حکومت‌های عرب، خاصه مصر، اردن پيشاهنگ هر راه حل سياسی است. هيچکس در دنيای عرب نمی‌خواهد نخستين کسی باشد که با اسرائيل توافق کند. ملک حسين در مجموعه جسارتهای خود اين جسارت را نيز دارد و هنگامی که زمان چنان توافقی فرا رسد اوست که رهبران و حکومت‌های ديگر را از مخمصه خواهد رهاند.

دولت های بزرگ غربی اردن را آخرين پايگاه خود در خاورميانه عربی می‌يابند. بی اردن ديگر رشته استواری با دنيای عرب نخواهد داشت.

چريک های عرب در اردن پناهگاه و پايگاه عملياتی بسيار مناسبی می‌بينند. ملک حسين و ارتش کوچک او و سرزمين بيابانيش صدها و هزاران چريک را از زير شمشير برنده‌ی ارتش اسرائيل رهانيده‌اند.

يک سال پيش در کرامه واحدهای اردنی اسرائيلی‌ها را عقب نشاندند و اين که کرامه ديگر تکرار نشده به سبب قابليت جنگی چريک‌ها نبوده است. علاوه بر اين اسرائيل به دلائل سياسی قادر نيست دست به تعرضی در اردن بزند که از حدود محلی و موضعی فراتر رود.

و برای اسرائيل، ملک حسين و پادشاهی اردن شر لازمی است. تصرف ساحل شرقی اردن (ماوراء اردن سابق) و سرنگون ساختن حکومت ملک حسين اسرائيل را از آخرين فرصت توافق سياسی با اعراب محروم خواهد ساخت. علاوه بر اين ملک حسين و حکومتش و بدويان مسلحش يک راه حل جانشين برای چريک‌های عربند. تا وقتی آنها هستند در کرانه‌های غربی و شرقی رود اردن چريک‌ها برتری قاطع نخواهند يافت و همواره بخش قابل ملاحظه‌ای از جمعيت خواهد بود که به ملک حسين بنگرد.

و شخص پادشاه چيزی بيش از يک “جيمزدين” دنيای عرب است. دلاوری جسمی و اخلاقی او و قابليت نامحدودش برای روياروئی با خطر و يک استعداد سياسی طراز اول، که يادآور پدر بزرگ اوست، و حيثيت بزرگ در ميان توده‌های عرب به عنوان بهترين جنگنده‌ی آنان، سرمايه‌های اندکی نيست. با همه ناتوانی و تهی‌دستی، او هنوز يکی از بهترين اميدهای اعراب است. هر حرکتی به سوی حل مسئله خاورميانه ناچار از او آغاز خواهد شد.