داریوش همایون درگیر «زمان» خود بود، نوشتن برای او ابزار زندگی کردن بود، ابزار کارکردن، اندیشیدن، ابزار فرصت تازه ساختن- ظرفی که زندگانی در آن جای می گیرد، و زندگانی واژه نیست، فرصتی است که در دست نویسنده-چنان نویسنده ای- واژه می شود.
با مایی ای یگانه و تنهایی ای درخت *
داریوش همایون درگیر «زمان» خود بود، نوشتن برای او ابزار زندگی کردن بود، ابزار کارکردن، اندیشیدن، ابزار فرصت تازه ساختن- ظرفی که زندگانی در آن جای می گیرد، و زندگانی واژه نیست، فرصتی است که در دست نویسنده-چنان نویسنده ای- واژه می شود.
دکتر داریوش همایون را می توان در سرمقالۀ بلند نخستین شمارۀ آیندگان شناخت: «یک روزنامه لیبرال با هدف بالا بردن سطح بحث سیاسی.»- فرایافتی که زندگانی او را به زندگانی نسل ما پیوند زد: گشاده کردن فضا و پالایش فرهنگ سیاسی جامعه ایران.
داریوش همایون روزنامه نگاری انتلکتوئل بود که اندیشیدن، نوشتن، و عمل کردن را در هیات روشنفکری، روزنامه نگاری و سیاستگری زندگی می کرد- چنان که این اواخر این سه را یکی می دید و «سیاستگری» می خواند. درست اندیشیدن و یاری رساندن به دریافت و چالش اندیشه های درست، در دیگرانی که بخشی که زندگی هر سیاستگرند، رهیافت او به نوسازندگی فرهنگی بود.
آن تفاوتی که شناخته شدن با شناسندگان دارد، بخشی از گسترۀ انسانی اندیشه ای است که کمتر دیده می شود و او داشت؛ بخش مهم تر و ظریف تر و انسانی ترِ، تفاوت خواست شناخته شدن اندیشه و شناخته شدن صاحب اندیشه است- تفاوت شناخته شدن با شناساننده، که می تواند از مورد نخست به ظرافت تفاوت وصف ناشدنی «ایدۀ ایران» و تودۀ مردم ایرانی، یا انسانیت و افراد انسان نزدیک تر باشد.
حضور آن «دیگری» که در سراپای هستی انتلکتوئل او راه یافته بود، همان اندازه توانایی بهترکردن سیاست و به دنبال آن زندگی را دارد، که ظرفیت به کژراهه افکندشان را. بسیاری از همکاران روشنفکر( نه الزاما انتلکتوئل)- سیاستگر- روزنامه نگار او، بیش از امر عمومی به عموم مردم و جلب تأیید نظراتشان می کوشند- به مشخص کردن و پررنگ کردن خطوط فکری خود- آن خودی که پاک از آن «دیگری» جداست.
شناخته شدن برای آنان به معنای شناساندن آن پارۀ خود است، تأیید شدن، ستوده شدن، دوست داشته شدن، «من» را میان اجتماع جدا و پررنگ نگهداشتن؛ برای آنان شناسنده مهم نیست، انسان ها واحد شمارشی دارند که «تن» نام دارد، نه خرد. این است که «سیاست آشکارا چهره جنایت به خود گرفته است.»
جنایتی که خردورزی را می کشد شاید برای او که واحد شمارش انسان را «تن» می داند، به چشم نمی آید، ولی برای همایون نزاری(آتروفی) تعریف می شود.
بارها شنیدیم که در سخنانشان پیرامون جنبش شهروندی ایران وقتی از گفتمان دموکراسی لیبرال می گفتند، و بسیار هم می گفتند، ساده و روان این گفتمان را با جنبش سبز یکی می کردند- با محوریتش، رهبری اش، خواستش، هدفش، مسیرش؛ اینها همه هست، اما آغازگر گفتگو پیرامون فلسفۀ سیاسی دموکراسی لیبرال در جامعۀ سیاسی ایران، هیچ تلاشی برای شناساندن و ثبت کردن نام خود یا حتی نام حزبی که دستاورد بخش مهمی از زندگی اش بوده است، نداشت، حتی شنیدیم جایی گفتند مهم نیست چه کسی این گفتمان را آغازکرد، مهم این است که این گفتمان گفتمان چیره بر جنبش سبز است.
این سیاستی است که عبادت عصر ما می شود، عبادتی که همان «خدمت خلق» است، تقدس در ملتقای اندیشه و عمل خردمندانه و رها از خودمحوری و خودخواهی ادبیات و سیاست؛( او می گفت انتلکتوئل- روزنامه نگاری و سیاست) زاده می شود و امر عمومی عبادت نام می گیرد، اینجاست که نویسنده، نه،. . . اندیشه ای در جامۀ ادبیات و روزنامه نگاری نتیجه می گیرد: «می باید سیاست بهتری داشت» و یک دو نسل بعد خوانندگانی باورش می کنند و سبز می شوند. چند نسل دیگر که بگذرد این باور به درک عمیق تری هم می رسد و عموم مردم با امر عمومی آشتی می کنند.
پنجرۀ این باغ بسته نمی شود، کسی، روزی اندیشه های استاد ما را خواهد شنید. اندیشه ای که همه چیز است، همۀ چیزهایی که او می خواست… برهنه از او، برهنه از واژه حتی؛ با هرنامی که خواهد یافت.
ــــــــــ
*متن فرستاده شده از سوی جوانان درون، برای مراسم نکوداشت دکتر داریوش همایون در آلمان؛ برگرفته از سامانۀ تلاش آنلاین.
عنوان مطلب خطی از شعر «غزل برای درخت» سرودۀ سیاوش کسرایی است.